De brandnetel Urtica is een plantengeslacht uit de brandnetelfamilie (Urticaceae) met zo'n 30 à 45 soorten. In België en Nederland kennen we vooral de grote brandnetel (Urtica dioica) en de kleine brandnetel (Urtica urens).
De bloemtrossen van de grote brandnetel hangen in okselstandige aren, van de kleine brandnetel staan ze rechtop. Beide brandnetels hebben brandharen aan de stengel en aan de onderzijde van het blad.Dovenetel Lamium is een geslacht uit de lipbloemenfamilie (Lamiaceae). Het geslacht bevat zowel eenjarige als meerjarige planten. De rechtopstaande 20 - 50 cm hoge stengel is vierkantig en van verdiepte groeven voorzien. De eironde of hartvormige brandnetelachtige bladeren van de witte dovenetel zijn kortbehaard en kruisgewijs tegenoverstaand, de bladrand is gezaagd.
De bloemen van de witte dovenetel zijn wit of iets geelachtig en staan in 5 - 8 bloemige kransen in de bladoksels. De bovenlip is helmvormig gewelfd. Binnen in de kroonbuis is een scheve haarring zichtbaar. De witte dovenetel bloeit opvallend lang door, bij zacht weer zelfs wel tot in de wintermaanden.
De bladeren en stengels lijken sterk op die van de brandnetel, maar hebben geen netels met mierenzuur. Dovenetels groeien in dezelfde stikstofrijke, niet te droge habitat als brandnetels, bijvoorbeeld in bermen en bosranden.
Hoe kan je nu het verschil zien tussen beide soorten?
- De bladkartels van de dovenetel zijn duidelijk 'slordiger'.
- De bladnerven van de dovenetels zijn meer geprononceerd, ook van de bovenkant gezien.
- In dovenetelblad of stengels zitten altijd wel wat roodbruine elementen: vlekjes of nerven bijvoorbeeld. Bij brandnetels komt dit nooit voor.
- De hoofdstengels van dovenetels zijn vierkant, met duidelijke ribben, terwijl brandnetelstengels maar licht geribd zijn, bijna rond.
- Dovenetels hebben karakteristieke, kleurige lipbloemen. Omdat brandnetels geen lipbloemigen zijn, hebben die een totaal andere bloeiwijze, onopvallend, geelgroen tot bruingroen.
Brandnetel
Jonge brandnetelstengels van de grote brandnetel kunnen als een soort spinazie gegeten worden. In het voorjaar smaken de ongeveer 20 cm lange stengels het beste. Zeer jonge stengels kunnen als sla gegeten worden. Van brandnetels kan soep gemaakt worden. Ook de bladeren van de brandnetel kunnen voor consumptie gebruikt worden. Hiervoor moeten de bladeren, na het plukken, worden gedroogd op een droge en luchtige plaats. Hierna kan er van de gedroogde bladeren thee worden getrokken. De brandharen worden geneutraliseerd zodra ze eventjes in heet water gezet worden. Het beste is om alleen jonge bladeren te gebruiken. Dit kan later in het seizoen bereikt worden, door alleen de topjes (3 cm) te oogsten. Oude bladeren hebben teveel nitriet. Vroeger werden boter, vis en vlees in brandnetelbladeren verpakt om ze langer fris te houden. Het blijkt dat stoffen in brandnetel bacteriegroei tegengaan. Een Friese specialiteit is brandnetelkaas.
Bladeren en stengels geweekt in water geven een geur die uitstekend geschikt is voor de bestrijding van luizen. Brandnetels worden ook in haarwater gebruikt. Brandnetelspiritus wordt gebruikt voor behandeling van de hoofdhuid en haren tegen roos en vet haar.
Dovenetel
De rijpe bloemen van de witte dovenetel laten makkelijk los van de plant, waarna de heerlijke nectar er makkelijk uit te zuigen is.
De bloemen van alle soorten zijn eetbaar. De bloemen van de witte dovenetel zijn gesuikerd lekker over vla en pudding.
De jonge blaadjes van alle soorten zijn geschikt voor salade, in de soep, of kort gekookt, zoals spinazie.
an het gedroogde blad kun je thee trekken.
Brandnetel
De bovenste bloeiende stengel met bladeren met niet meer dan 10% stengelaandeel van twee niet in Nederland voorkomende soorten, is gedroogd te gebruiken als geneeskrachtig kruid en heeft een iets bittere smaak. Voor dit doel wordt hoofdzakelijk in het wild verzameld in Bulgarije, Hongarije, Rusland, voormalig Joegoslavië en Albanië. De planten bevatten ca. 1-2% flavonoïden, speciaal glucoside en rutinoside van quercetine, isorhamnetine en kamferolie, maar ook isorhamnetine-3-O-neohesperidoside. In kleinere concentraties verschillende alifatische organische zuren (chlorogenzuur), maar ook hydroxycumarine scopoletine. Alleen in de grote brandnetel komt 0,03-1,6 % koffie-oylappelzuur voor.
De grote brandnetel is bloedzuiverend, bloedstelpend, zwak vochtafdrijver, anti-allergisch, bacteriedodend, ontgiftend, urinedrijvend en voedzaam.
Hij wordt vooral gebruikt voor: Huidaandoeningen, zoals eczeem; Allergische aandoeningen, zoals hooikoorts en astma. Tijdens de menstruatie om zware bloedingen te verlichten. Bij een vergrote prostaat (gebruik hierbij de wortel).
Drink van een thee 2 maal daags 2 deciliter en van het wortelafkooksel dagelijks 2 dl.
Verwerk de jonge toppen van de bladeren in een soep. Gebruik de soep als dagelijks tonicum.
Dovenetel
Thee van de witte dovenetel wordt gebruikt tegen bloedarmoede, darmaandoeningen, ontstekingen en menstruatiestoornissen.
Thee van de gele dovenetel in het badwater wordt gebruikt tegen alle urine- en blaasaandoeningen bij mannen.
Dovenetel helpt bij stoornissen in de ovulatiecyclus / bij te vroege menstruaties, en bij vaginaal bloedverlies, bij witte vloed, of bij bloed in de urine (uiteraard wel een arts raadplegen in dit geval). Verder bevordert witte dovenetel de stoelgang, het helpt bij waterzucht en bij interne bloedingen. Bij typisch mannelijke klachten zoals prostaatproblemen of bij pijn bij het plassen. is de gele dovenetel eerder aangewezen, die echter zeldzaam is en die je beter niet in het wild kunt plukken.
Daarnaast reguleert witte dovenetel de darmwerking, werkt bloedzuiverend, is gunstig voor het cholesterolgehalte, helpt bij bloedarmoede en bij een blaasontsteking, en is ontstekingsremmend.
DISCLAIM
Bij sommige mensen kan irritatie optreden. Als dit bij u het geval is, stop dan met het gebruik.
Eet rijpe planten niet rauw, dit is slecht voor de lever.
Wees voorzichtig bij het plukken. De netelharen steken.
Een goede remedie tegen de irritatie veroorzaakt door de brandnetel is hondsdraf. Pluk wat blaadjes van de hondsdraf (die er bijna altijd in de buurt groeit) en wrijf dit op de jeukende plek.
Enkele foto's
Brandnetel
Bloeiende brandnetels.
Dovenetel
De gele dovenetel is niet zo gemakkelijk te vinden, deze hier groeide in Leupegem Oost-Vlaanderen in de Vlaamse Ardennen.
Brandnetel
Bloeistengel van de brandnetel in close up.
Brandnetel
Een niet bloeiende brandnetel.
Dovenetel
Een partijtje dovenetels.Leuk om weten
- Werking van brandnetel
-
Inwendig
Hoewel de brandnetel bekend staat om zijn prikkende werking, heeft hij dit effect niet als hij is blootgesteld aan warmte, door koken of bij bereiding tot thee. Ironisch genoeg wordt hij gebruikt bij huidaandoeningen, zoals eczeem en aanverwante allergieën.
Brandnetel heeft ook samentrekkende en bloedstelpende eigenschappen en kan daarom toegepast worden bij ernstige bloedingen van wonden of bij de menstruatie. De aanwezigheid van vitamine C en ijzer maken het kruid zeer geschikt als tonicum bij anemie en bij een ijzertekort.
De wortel wordt wel gebruikt om een vergrote prostaat te behandelen. Brandnetelsap en thee zijn nuttige dranken wanneer u zwanger bent of borstvoeding geeft. Het sap en de thee zijn heilzaam bij jicht en gewrichtsontstekingen.
Uitwendig
- Wrijf bij stijve gewrichten de pijnlijke plaats in met verse brandnetelbladeren.
- Snuif bij een bloedneus vers brandnetelsap op.
- Maak een kompres tegen verbrandingen.
- Het olie-extract is heilzaam bij ontstoken psoriasis.
- Gebruik de thee of tinctuur als spoeling bij haaruitval en een droge hoofdhuid.
- Witte bloemen
-
Het schijnt dat planten met witte bloempjes vaak iets genezend hebben specifiek met betrekking tot vrouwenklachten en dan alleen de witte bloempjes gebruiken die je heel zorgvuldig moet plukken en drogen (ze mogen niet bruin of vochtig worden en ze mogen ook niet breken, een enorm gedoe dus).
- Dovenetel
-
Inwendig:
Bij ontstekingen in de mondholte of in je keel, kunt u met een aftreksel van gedroogde dovenetel gorgelen.
Laat 30 gram gedroogde bloempjes op een halve liter gekookt water gedurende 20 minuten trekken. Drink daarvan driemaal daags om de lever te stimuleren of als je verkouden bent.
U kunt ook thee maken van gedroogde blaadje: overgiet 25 gram blaadjes met een vierde liter kokend water. en neem af en toe een lepeltje. NIET laten staan tot 's anderendaags!
Uitwendig
Een aftreksel van gedroogde dovenetel kunt u gebruiken als kompres bij huiduitslag; doop een theedoek in het aftreksel, en leg hem op de geirriteerde plek. Dit kan ook helpen bij oorklachten.
Een zitbad bij kou op de blaas, of verlamming van de blaas bij oudere mensen maak je als volgt:
Overgiet het kruid met kokend water, laat 20 minuten trekken en doe het dan bij het badwater.
Zalf maken :
Plet het kruid en meng het met azijn, zout en reuzel. Deze zalf is werkzaam bij kneuzingen, verbranding, gewrichtpijn, zwellingen, en om splinters teverwijderen.
Leuk om weten
- Taxonomische indeling
-
Brandnetel 
Bloeiwijze van mannelijke brandnetel
Taxonomische indeling Rijk: Plantea (Planten) Stam: Embryophyta (Landplanten) Klasse: Spermatopsida (Zaadplanten) Clade: Bedektzadigen Clade: 'nieuwe' Tweezaadlobbigen Clade: Fabiden Orde: Rosales Familie: Urticaceae (Brandnetelfamilie) - Urtica
Dovenetel 
Paarse dovenetel
Taxonomische indeling Rijk: Plantea (Planten) Stam: Embryophyta (Landplanten) Klasse: Spermatopsida (Zaadplanten) Clade: Bedektzadigen Clade: 'nieuwe' Tweezaadlobbigen Clade: Fabiden Orde: Rosales Familie: Lamiaceae (Lipbloemenfamilie) - Lamium
- In andere talen
-
Brandnetel
- FRANÇAIS: Ortie
- DEUTSCH: Brennnesseln
- ENGLISH: Nettle
- ITALIANO: Ortica
- PORTUGUÊS: Ortigas
- ESPAÑOL: Ortiga
- DANSK: Nælde
- POLSKI: Pokrzywa
- NORSK: Nesleslekta
- SVENSKA: Nässelsläktet
Dovenetel
- FRANÇAIS: Lamier
- DEUTSCH: Taubnesseln
- ENGLISH: Deadnettle
- ITALIANO: Falsa ortica
- PORTUGUÊS: Urtiga Inoperante
- ESPAÑOL: Dead-ortiga
- DANSK: Tvetand
- POLSKI: Jasnota
- NORSK: Nesle
- SVENSKA: Plistersläktet
Recepten
- Brandnetelpasta
-
Ingrediënten
- Brandnetels (als ze al wat ouder zijn, alleen de toppen)
- Magere spekblokjes
- Pasta (bijvoorbeeld Fusili)
- Roomsausje uit een pakje, bij tuinkruiden
- Geraspte kaas
Bereiding
- Brandnetels goed wassen en grof hakken. Pasta gaar koken en de spekblokjes even bakken.
- De brandnetels bij de spekblokjes voegen en laten slinken (er blijft weinig van over, gebruik dus veel brandnetels)
- Voeg het roomsausje toe en daarna nog even doorwarmen.
- Roer de gekookte pasta erdoorheen en het is klaar om op te dienen.
- Doe er op je bord wat geraspte kaas over.
Tip
Dit recept heeft oneindig veel variatiemogelijkheden: wat salami bij de spekjes of bijvoorbeeld room culinair in plaats van het roomsausje.
- Brandnetelsoep
-
Ingrediënten
- 500 gram jonge brandneteltoppen, eventueel aangevuld met zevenblad, muur en zuring (of spinazie van de groenteboer)
- 125 gram langkorrelige rijst
- 4 eieren
- 300 ml. melk
- een snufje nootmuskaat
- zout en peper
- een tian, of een onderschaal van een tajine, of een lage ovenschaal
Bereiding
- Verwarm de oven op 190 graden. Was de brandnetels, doe dit met keukenhandschoenen aan, of overgiet ze eerst met heet water, om de prik er af te halen. Zorg dat ze goed zandvrij zijn. Snijd het blad fijn. Verwarm 1 liter water, kook de rijst daarin ca. 10 minuten. Voeg dan de brandnetels en ander blad toe. Kook de groente heel even mee, giet dan het geheel af in een vergiet of zeef.
- Klop de eieren in een kom los, roer de melk er geleidelijk door. Voeg blad en rijst toe en breng op smaak met zout, peper en nootmuskaat, roer goed. Schenk het mengsel in de tian of ovenschaal en bak het gerecht ca. 30 minuten in de oven, tot het ei gestold is.
Tip
Kan opgediend worden als lunchgerecht. Het smaakt heerlijk met een moot gegrilde tonijn.