De goudbes Physalis peruviana ananaskers, lampionvrucht of kaapse kruisbes, is een tot 2 m hoge, eenjarige, kruidachtige plant uit de nachtschadefamilie (Solanaceae). De plant heeft breed vertakte zijscheuten. De bladeren, de bloemstelen en de kelken zijn bezet met zachte haren. De afwisselend geplaatste bladeren zijn hartvormig en groen. De bladeren zijn 10-17 cm lang en de randen zijn gekarteld. De bloemen komen solitair uit de bladoksels en vertakkingen van stengels. De klokvormige kelk bestaat vijf driehoekige delen. Na de bloei vormt de kelk zich tot een omhulsel van de bes.

De vrucht is een oranje, 1-2 cm grote bes, die omhuld blijft door de lichtbruine kelk. Het sappige, licht-oranje vruchtvlees bevat vele kleine zaden. Het smaakt aromatisch en zoet tot zoetzuur. De vrucht, de goudbes, wordt in België en Nederland vooral rond de kerstperiode in de supermarkt aangeboden, maar de vruchten kunnen het hele jaar op de markt worden gekocht. Vaak worden ze in de handel aangeboden onder de geslachtsnaam Physalis.

Een andere soort uit hetzelfde geslacht met eetbare vruchten is de tomatillo (Physalis philadelphica). De ananaskers (Physalis peruviana) is ook verwant aan de bekende tuinplant met de rode lampionnetjes (Physalis alkekengi). Deze is echter niet eetbaar.

De goudbes komt van nature voor in de Andes maar wordt wereldwijd in de (sub)tropen gekweekt. In Nederland en België kan de plant als kamerplant of in de tuin worden gekweekt: de plant zaait zichzelf rijkelijk uit.

Zaai in maart in zaaibakje of potten gevuld met gewone potgrond. Zet deze op de vensterbank en verspeen de zaailingen als ze voldoende groot zijn.

Geef ze een warme, zonnige plaats ergens in uw serre, broeibak of op de vensterbank in huis. Tegen eind mei, als alle kans op (nacht) vorst geweken is, mogen de planten buiten in de volle grond worden geplant.

Geef ze ook nu een zonnige plek, liefst tegen een warme muur op het zuiden. Physalis is een forse struik die takken heeft van wel 1,5 meter. Houd er dus rekening mee om ze voldoende ruimte te geven. Plant ze (voor solitaire groei) op 60 cm van de muur verwijdert en twee meter uit elkaar in de rij. Of leid ze in waaiervorm langs de muur om plaats te winnen.

Verwijder vanaf september de onderste (groene) bladeren, teneinde de bessen gemakkelijker te vinden tussen al het loof en om ze beter te laten afrijpen. VerwIJder ook de uiteinden van de takken, de vruchten aan het takeinde zullen toch niet meer rijp worden. Oogst de vruchten als de lampionnetjes strogeel geworden zijn. Onrijp geplukte bessen zijn achteraf moeilijk rijp te krijgen. Ook na half oktober zullen de bessen van buiten staande planten nog moeilijk afrijpen. U kunt ze eventueel uitgraven, in potten zetten en dan binnen plaatsen in een (verwarmde) serre of veranda.

Er zijn ook kleinere variëteiten in de handel, die best geschikt zijn om in potten op een kleine balkon of patio te telen.

De rijpe bessen van ±3 gram hebben een zuurzoete smaak, en doen aan ananas, appel en stekelbes denken. Verwijder de kelkbladeren en was de bessen in water alvorens ze te consumeren. Ananaskers kan vers gegeten worden, of in tweeën gesneden in een fruitsalade worden verwerkt.

Voor het verwerken van physalis in een salade verwijderen we de kelk en het steeltje en doen hem heel of door de helft gesneden door de andere ingrediënten. Ook gedoopt in gesmolten chocolade vormt physalis een delicatesse.

Physalis wordt ook vaak gebruikt in de banketbakkerij, als eetbare garnering van fruittaarten of ander gebak. Ze worden ook met ijs en slagroom geserveert, of ingeprikt en overgoten met Grand Marnier als koffie-bonbon. Je kan er ook heerlijke compote of confituur van maken.

Goudbessen werden vroeger vaak mee genomen aan boord van de schepen, als middel tegen scheurbuik. De ananaskers wordt ook nu nog gebruikt om kanker, malaria, astma, hepatitis, dermatitis en reuma te behandelen of te voorkomen.

De bessen bevatten heel veel antioxidanten, dat zijn stoffen die in staat zijn om vrije radicalen die in de cellen gevormd worden, weg te vangen. Indirect werken ze daardoor preventief tegen veroudering van de lichaamscellen en het ontstaan van tumoren.

Moderne wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat er naast antioxidanten er nog veel meer gezondheidsbevorderende stoffen in Inca bessen zitten, zoals polyphenolen en carotenoïden. Deze stoffen hebben een anti-inflammatoire werkingen en hebben dus een positief effect op astma en allergieën en ze zijn belangrijk bij het voorkomen van hart en vaatziekten.

Goudbessen hebben ook nog eens een gezond effect op de darmwerking. De bessen hebben een zeer licht laxerende werking (dus pas op wanneer u grote hoeveelheden gedroogde bessen eet). Dit kan positief zijn bij traag werkende darmen.