Kleine veenbes

Vaccinium oxycoccos

De (Amerikaanse) cranberry of grote veenbes Vaccinium macrocarpon, is nauw verwant aan de Europese rode veenbes of kleine veenbes: "Vaccinium oxycoccos". Het zijn planten uit de heidefamilie (Ericaceae). Het is een kruipende, bodembedekkende of overhangende plant met dunne stengels en talrijke ondergrondse uitlopers. De veenbes is een eenhuizige plant die door insecten bestoven moet worden.

De knikkende bloem heeft een lange bloemsteel en is ongeveer 5 mm lang. De kleur varieert van roze tot rood. De kroonbladeren zijn sterk teruggeslagen en de meeldraden en stempel steken duidelijk uit.

De bladeren zijn eivormig, 4 tot 10 mm lang en hebben omgerolde randen. Aan de onderzijde is het blad blauwgroen; de bovenzijde is donkergroen.

De bes is bol- of peervormig en heeft een doorsnede van 6-8 mm. Rijpe bessen zijn rood; later worden ze bruin en gevlekt.

Deze mooie groenblijvende bodembedekkende planten groeien best op een zonnige plaats, maar verdragen ook halfschaduw. Het zijn lage kruipende of overhangende planten met dunne stengels.

Ze groeien best op een zeer vochtige, gedraineerde zure tot normale humusrijke grond (pH 4 tot 6,5). Ze groeien niet goed op zware en kalkrijke gronden. De grondwaterstand mag nooit lager dan 20 cm onder het grondoppervlak zijn. Plant de jonge planten tussen september en oktober of tussen maart en mei op een onderlinge afstand van 10 X 10 cm.

Het uitstrooien of mulchen met houtzaagsel of fijn hakselhout is goed om onkruidgroei te voorkomen. Ook blijft de bodemvochtigheid onder de mulch beter behouden. Veenbessen zijn winterhard en hebben geen scheikundige of organische meststoffen nodig.

Mits de gepaste grondkeuze (vochtigheid en pH) is de cranberry een gezond groeiende plant. Veenbessen hebben over het algemeen geen last van ziekten of plagen.

Snoei de planten om de vier jaar goed terug in maart, dit bevordert de groei en de bessenproductie. De ovale, harde bessen zijn eerst lichtgeel, worden bij rijping rood of roze en zijn aan de onderkant rood-wit. Ze zijn ca 0,8 tot 1,5 cm groot, friszuur en wrang van smaak. De bessen kunnen vanaf eind september tot november geplukt worden.

Een goed verzorgd plantenbed levert u ongeveer 0,5 kg bessen per m2. De pluk is meestal niet gemakkelijk. Wacht tot alle bessen min of meer rijp zijn en pluk ze dan in één keer.

Vanaf eind september kan de oogst beginnen, en loopt naargelang de soort tot oktober november door. Oogst de bessen pas als ze allemaal rijp zijn en pluk ze dan allemaal tegelijk.

De bessen zijn rijp als de bessen mooi rood/paars van kleur zijn. aan de onderkant blijven de meeste soorten wel rood met wit.

Verse veenbessen zijn te wrang en te zuur voor verse consumptie. U kunt ze best verwerken tot moes (compote), jam en drank.

In de koelkast kunnen verse veenbessen tot 3 maand bewaard blijven.

De veenbes bevat behalve vitamine C ook proanthocyanidinen (onder meer epicatechine). Deze stoffen zorgen er niet alleen voor dat bacteriën zich niet aan de blaaswand kunnen hechten, ze zorgen er ook voor dat reeds aan de blaaswand gehechte bacteriën worden losgeweekt. De bessen zijn hierdoor waarschijnlijk effectief bij het bestrijden van blaasontsteking bij vrouwen, wat echter niet onomstotelijk bewezen is. Er zijn ook wel bijwerkingen.

Er zijn aanwijzingen dat de bessen zouden helpen bij het voorkomen van maagzweren en bij het voorkomen van tandplak.

De bessen bevatten ook oxaalzuur, benzoëzuur en isoforon.

DISCLAIM

Het gebruik van grote hoeveelheden kan misselijkheid en diarree veroorzaken.

Enkele foto's

Veenbes

Veenbes

Rijpe vruchten.

Veenbes

Veenbes

Jonge nog onrijpe vruchten.


Veenbes

Veenbes

Veenbessen à volonté.

Leuk om weten

In andere talen
  • FRANÇAIS : Canneberge
  • DEUTSCH : Großfrüchtige Moosbeere
  • ENGLISH : Cranberry
  • ITALIANO : Cranberry
  • PORTUGUÊS : Cranberry
  • ESPAÑOL : Arándano
  • DANSK: Tranebær
  • POLSKI: Żurawina błotna
  • NORSK: Tranebær
  • SVENSKA: Tranbär
Geschiedenis

Het gebruik van de cranberry als medicinale plant is al bekend bij de Noord-Amerikaanse indianen. In de Verenigde Staten van Amerika en in Canada ontstonden in de loop van de negentiende eeuw commerciële veenbesculturen, met name in de Amerikaanse staten Massachusetts, Wisconsin en New Jersey. In 1864 had Massachusetts al meer dan 3000 hectare veenbesvelden. Omdat de cranberry gebruikt werd als middel tegen scheurbuik op lange zeereizen, was er ook in Europa belangstelling voor commerciële teelt van de cranberry.

De eerste pogingen werden ondernomen in de negentiende eeuw in Engeland en Duitsland. Na de ontdekking van de cranberry op Terschelling werd ook in Nederland de belangstelling voor commerciële teelt ontdekt.

In 1885 bezocht de kweker G. J. Borgesius uit Musselkanaal Terschelling, en kreeg van de gemeente Terschelling toestemming plantmateriaal naar zijn woonplaats mee te nemen. Van dit plantmateriaal begon hij in Bovensmilde in Drenthe een veenbeskweek die tot 1935 in stand werd gehouden. Nadien verdween de kweek hier snel.

Op Terschelling was aanvankelijk sprake van pluk van in het wild voorkomende bessen. Tussen 1886 en 1900 werd de pluk door de heren Wichers, (onderwijzer op Terschelling) en Mulder (gepensioneerd technicus en inwoner van Terschelling) bevorderd. De groeiplaatsen in de duinen van Terschelling waren toen nog in eigendom van de gemeente Terschelling. De bessen werden na de pluk opgekocht en geëxporteerd naar Engeland. Na 1909 kwamen de duinen van Terschelling in beheer bij Staatsbosbeheer en werd de pluk verpacht aan enkele veenbesbedrijven.

Leuk om weten

Taxonomische indeling
Veenbes
Veenbes van dichter bij

Veenbes van dichter bij
Taxonomische indeling
Rijk Plantae (Planten)
Stam Embryophyta (Landplanten)
Klasse Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade Angiospermae (Bedektzadigen)
Clade 'nieuwe' tweezaadlobbigen
Clade Fabiden
Orde Ericales
Familie Ericaceae (Heidefamlie)
Geslacht Vaccinium (bosbes)
Vaccinium oxycoccos
Voedingswaarde
per 100 gram 
335   Kcal
12,39 gr. water
60,05 gr. koolhydraten
23,03 gr. eiwit
1,23  gr. vet
24,7  gr. vezels

Mineralen

127  mg. calcium, Ca
5,0  mg. ijzer, Fe
156  mg. magnesium, Mg
372  mg. fosfor, P
530  mg. kalium, K
6    mg. natrium, Na
3,63 mg. zink, Sn
4    mg. koper, Cu

Vitaminen

0,75 mg. vit. B1 (Thiamine)
0,21 mg. vit. B2 (Riboflavine)
0,30 mg. vit. B6 (Pyrixodine)
604  µg. vit. B11 (Foliumzuur)

Recepten

Confituur van veenbessen en peren
Confituur van veenbessen en peren

Ingrediënten

  • 700 gr. veenbessen
  • 300 gr. peren
  • 300 gr. water
  • 1 kg. fijne griessuiker van Tienen

Bereiding

  1. De veenbessen wassen en in een snelkookpan plaatsen met het water en de geschilde en in stukjes gesneden peren. Gedurende 3 minuten onder druk laten koken.
  2. Het fruit door de groentemolen draaien. De bekomen fruitmassa in de kookpot gieten en de fijne griessuiker toevoegen. Goed mengen. Dadelijk aan de kook brengen en het vuur op 80 % van zijn vermogen regelen. Regelmatig omroeren.
  3. Kooktijd bij hevig borrelen: 8 minuten. Finale kooktemperatuur: 102°C. Warm in de potten overgieten. Laten afkoelen en daarna afdekken( paraffine en papier)
Veenbessensaus

Ingrediënten

  • 500 gram veenbessen
  • 300 gram suiker
  • mierikswortel (optioneel)
  • 2 eetlepels cognac

Bereiding

  1. Breng de veenbessen met een scheutje water aan de kook en roeren er de suiker onder.
  2. Laat enkele minuten inkoken en indikken. Voeg indien nodig nog wat suiker toe naar smaak.
  3. Dit is een heerlijke saus die bij allerhande gevogelte past en zowel warm als koud wordt gegeten.

tip

Je kan beginnen experimenteren door er enkele eetlepels versgeraspte mierikswortel en twee eetlepels cognac naar smaak aan toe te voegen. De cognac voegen we pas toe als we het steelpannetje of kom van het vuur halen.