Groenten worden in hoofdzaak opgekweekt uit zaad. Als je er de tijd en de ruimte voor hebt, is dat dan ook de beste methode, want dan beschik je over een enorme keus aan verschillende rassen en variëteiten.

Mensen met een kleine tuin en die dus minder planten nodig hebben, doen er misschien beter aan om zich jonge plantjes aan te schaffen en die meteen uit te planten.

Uien en sjalotten worden uit zaad of pootgoed geteeld; aardperen en aardappelen uit knollen en mierikswortels uit wortelstek.

Het is altijd belangrijk uw plantjes, zaai- of pootgoed bij een betrouwbare leverancier te kopen.

De zaaimethode is afhankelijk van het soort gewas, van de teelt ervan en volgens het seizoen van het jaar.

Er zijn diverse zaaimethoden:

Binnenshuis zaaien heeft nog diverse andere voordelen. Je bent niet of toch minder afhankelijk van weersomstandigheden, het zaad zal met meer regelmaat ontkiemen, daardoor kan je ook voor een betere continuïteit zorgen en zo de oogstperiode verlengen.

Groenten die je in potjes kan opkweken

Stekken

Dit is naast zaaien een van de meest toegepaste methoden om planten te vermeerderen. Om dit werkje met succes tot een goed einde te brengen, zijn er een paar grondregels.

• Neem steeds vers materiaal van gezonde planten en gebruik het meteen zodat het niet uitdroogt.
• Maak een goede stekgrond om de potjes te vullen: 1 deel kokosvezel + 1 deel fijne schors + 1 deel perliet.
• Gebruik een goede mengeling van meststoffen, bestaande uit: zeewiermeel, beendermeel, hoornmeel en kalksteenmeel.
• Het gebruik van een stekpoeder, dat de wortelgroei stimuleert en ziekten helpt voorkomen is niet noodzakelijk, maar wel ten zeerste aan te raden.

Er zijn zes soorten stek die u kunt nemen

• kruidachtige stekken
  

  Wordt toegepast op niet-houtige planten vaak in de late zomer.

• zachte stek
  

  Deze soort stek wordt in de lente of vroege zomer genomen van jonge niet bloeiende scheuten.

• halfhoutige stek
  

  Voor deze stekken worden licht verhoutte delen van de plant genomen.

• houtige stek
  

  Zoals het woord zegt, neemt u hiervoor plantedelen die volgroeid zijn.

• wortelstek
  

  Dikke penwortels kunt u in dikke plakken snijden, in een pot leggen en bedekken met stekgrond.
  Van dunnere wortels snijdt u stukken van ongeveer 2,5 cm met minimaal twee knoppen.

• bladstek
  

  Wordt toegepast met een stukblad van bijv. coleus, begonia, kalanchoe, enz..., dat op het substraat oppervlak wordt gelegd en waarvan de belangrijkste aders worden ingesneden. Vermijdt overmatig water geven om rotting te voorkomen.

Afleggen

Dat is een manier om planten te vermeerderen terwijl ze nog ter plaatse staan. Deze methode is zeer goed geschikt voor struikachtige kruiden, zoals salie, tijm enz. die dikwijls reeds uit zichzelf op de grond gaan hangen en wortelen waar ze de grond raken.

De beste perioden zijn de lente of de herfst als de grond warm is. Houd de plaats waar u wilt afleggen onkruidvrij, en spit de grond lichtje op. Geef bij magere gronden een beetje organische mest of compost.

Neem een lange tak, verwijder de bladeren en de zijscheuten ervan en verwijder met een scherp mes een deel van de buitenste bast. Buig nu de tak naar de grond en duw het gedeelte met de verwijderde bast in de grond. Houd hem op zijn plaats met een U-vormig stuk metaal en bedek de tak met minsten 8 cm grond maar laat het groeipunt boven steken.

Geef regelmatig water en houd de plaats onkruidvrij. Na ongeveer een jaar zal hij geworteld zijn, is dat niet zo laat hem dan even terplaatse. Als hij wel geworteld is snijdt u hem los van de moederplant, laat hem nog twee weken zelfstandig verder groeien en verplant hem dan.

Scheuren

Leuk om weten

Zaaiproblemen

Bij heel fijn zaad kan het gebeuren, dat de opgekomen zaailingen zo dicht opeen staan, dat ze niet kunnen groeien of elkaar besmetten. Dat kunt u gedeeltelijk voorkomen, door fijn zaad steeds te mengen met scherp zand of bloem, en zeer dun zaaien. Staan ze dan toch nog te dicht opeen, dun ze dan zo vlug als het kan uit, zodat er niet meer dan twee of drie plantjes per 2 cm² staan.

Gebruik voor het zaaien steeds ontsmette potten, zaaibakken of zaaitelen. Maar ook al het andere materiaal dat u gebruikt moet proper zijn, het is zelfs aan te raden om vóór het zaaien uw handen te wassen.

Fijn zaad wordt in principe niet afgedekt met aarde. Voor iets dikker en soms ook voor fijn zaad is perliet een ideaal product om over het zaad heen te strooien. Dat product reflecteert het licht en warmt het zaad op, waardoor het sneller kan ontkiemen.

Voor dikkere zaden is de regel, dat het wel wordt afgedekt met een dun laagje fijne stekgrond. Druk in dat geval het zaad eerst even aan alvorens het af te dekken.

Veel zaailingen kunnen last hebben van kiemschimmels. Wees voorzichtig met water geven. Houd de grond lichtjes vochtig maar niet drijfnat. Zorg voor een goede verluchting en een hygiënische omgeving.

Stratificatie

Een moeilijk woord voor en heel simpele gebeurtenis. Veel zaden kunnen slechts ontkiemen nadat de beschermende schil gebroken is. En dat gebeurt meestal door plotse temperatuurschommelingen. Dit gebeurt in de natuur vanzelf, maar in streken waar het nooit echt koud wordt, of zaad dat u in de herfst vóór de koude binnenhaalt en in de lente of diezelfde herfst nog wilt zaaien, kan het handig zijn om dat proces even na te bootsen.

Meng het zaad met vochtig zand of vermiculiet. Doe het in een plastic zak en leg het voor een week of vier in de koelkast bij 0 - 5°C. Draai de zak af en toe eens om, zodat de lucht kan circuleren.

Deze methode wordt vaak gebruikt voor diverse kruidenzaden zoals: engelwortel, kervel, vingerhoedskruid enz...

Bij de besproken kruiden op deze website die deze handelswijze nodig hebben staat het telkens vermeld.

Vermeerderen van kruiden

Kruiden zijn niet altijd zo gemakkelijk uit zaad op te kweken, daarom is het eenvoudiger om deze planten te stekken, te scheuren of te vermeerderen door afleggen.

Leuk om weten

Bondige tips

• Zorg voor een ruime vruchtafwisseling. Maak een vruchtafwisselingsplan. Groepeer de koolgewassen, bladgroenten, vruchtgroenten, wortelgroenten, aardappelen en peulgewassen en laat deze roteren.
• Kies ziektetolerante, moderne groenterassen.
• Hybriden (F1-zaden), indien verkrijgbaar, zijn groeikrachtiger en minder ziektegevoelig.
• Fosfor is een voedingselement dat niet uitspoelt en een belangrijke rol speelt bij de wortelgroei.
• Voer geen grondbewerking uit in te natte grond.
• Zaai niet breedwerpig, maar in rijtjes om het onkruid beter de baas te kunnen.
• Dek bij warm weer pas gezaaide groenten af met een doek tot de opkomst, geef water op het doek.
• Zorg voor propere zaaibakjes om kiemschimmels te vermijden
• Gebruik als zaaigrond geen potgrond die sterk bemest is , kies voor zaai- en stekpotgrond.
• Meng 25% wit zand door de potgrond vooraleer te zaaien, het substraat wordt minder vlug nat.
• Neem de plantjes bij het verspenen vast bij de kiemblaadjes.
• Steek het plantje bij het verspenen nooit dieper dan de kiemblaadjes.
• Bij felle zon moet u de pas verspeende plantjes wat schermen met een velletje krantenpapier.

Geschiedenis

Sinds het begin van de landbouw (meer dan 10 000 jaar geleden), begonnen de eerste boeren om de zaden van planten die het meest geschikt waren aan enkele agronomische criteria (maten, eenvoudig te ontdoen van de envelop, weerstand ...) of andere criteria (uitzicht, eetlust, identiteit) aan de kant te houden. Ze aten deze aldus geselecteerde zaden niet, maar herzaaiden die het volgende jaar.

De migratie van de agrarische bevolking, de kolonisatie van nieuwe gebieden, en gefragmenteerde instellingen, veroorzaakte een gedifferentieerd aanbod van de ene regio naar de andere. De boeren acclimatiseerden op die manier de zaden aan de lokale omgeving. Deze acclimatisatie heeft geleid tot het toevoegen van uitheemse rassen aan de plaatselijke biodiversiteit.

Andere vermeerderingsdelen

• Wortelstokken :
  Een wortelstok is een ondergrondse, meestal horizontaal lopende, al of niet opgezwollen stengel. Het eind van de wortelstok buigt vaak weer omhoog en vormt zo een nieuwe plant. Wortelstokken hebben altijd knopen met of zonder bladeren. Als er geen bladeren aanzitten zijn de bladlittekens nog wel te zien.
• Uitlopers :
  Uitlopers zijn horizontaal groeiende twijgen (op grondniveau) en waarvan de bladeren tot schubben (knop) zijn omgevormd, deze knoppen wortelen en geven een nieuwe planten, deze nieuwe planten blijven tijdelijk via de uitlopers met elkaar en de moederplant verbonden. Als deze uitlopers goed beworteld zijn kunt u ze los snijden en verplanten. Er zijn twee soorten uitlopers, bovengrondse en ondergrondse uitlopers
• Broedbolletjes :
  Een broedbol of bulbil is botanisch gezien een bol en wordt in de bloeiwijze van sommige planten, zoals de Sint-jansui en het moeslook gevormd en is een vorm van valse viviparie. Ook kunnen broedbolletjes ontstaan langs de stengel, zoals bij de knolduizendknoop of langs de bolschijf van de ouderbol, zoals bij de akkergeelster.
• Teentjes :
  Teentje is een botanische term die verwijst naar een jonge kleine bol geproduceerd door een andere bol.
• Zijscheuten :
  Aan de voet van sommige planten groeien «zijscheuten», als ze zich ontwikklen vanaf de wortels noemt men dat «uitlopers». Bij sommige plantenfamilies zoals de bromelia's (bv. ananas) worden die zijscheuten tijdens de bloei gevormd

Bewaren van zaad

De kiemkracht van zaad gaat redelijk vlug achteruit bij het ouder worden, gebruik daarom het zaad altijd zo vers mogelijk, of bewaar het op een koele, droge en donkere plaats. In luchtdicht afgesloten blikjes op potjes van bruin glas kunnen sommige soorten tot maximaal vijf jaar bewaard blijven. Bewaar het zaad nooit zomaar ergens in de kas.

Het tijdstip van zaaien is afhankelijk van het gewas, de toestand van de grond en het gewenste oogsttijdstip. Als de grond te nat is kan er niet goed gezaaid worden en treedt structuurbederf op. Bij de groenteteelt wordt het hele jaar rond door gezaaid.