Frambozen

Rubus idaeus

De framboos Rubus idaeusbehoort evenals de gewone braam (Rubus fruticosus) tot de rozenfamilie (Rosaceae), het is een heel populaire vrucht in onze streken.

De framboos is een winterharde, bladverliezende vruchtsoort, die je in de meeste Europese landen van Spanje tot de Kaukasus kunt vinden.

De vrucht heeft een aparte aromatische smaak, waarmee ze zich onderscheidt van andere kleinfruit soorten.

De framboos is een in heel Europa van nature voorkomende plant, die op open plaatsen in het bos en langs bosranden voorkomt en is als voedsel al sinds de vroegste tijden in gebruik. De teelt gaat terug tot de Middeleeuwen.

Het is een heester waarvan de stengels tot 2 meter lang kunnen worden. Elk jaar worden nieuwe stengels uit wortelopslag gevormd. Bij de zomerframboos dragen alleen de tweejarige stengels vrucht, waarna deze afsterven. Bij de herfstframboos dragen daarentegen de toppen van de eenjarige scheuten de vruchten. De framboos bestaat uit vele vruchtjes en is een verzamelsteenvrucht. In tegenstelling tot de braam laat de framboos makkelijk los van de bloembodem. De meeste rassen dragen rode vruchten. Er zijn echter ook enkele rassen met gele vruchten.

Frambozen staan graag in de zon enigszins beschut tegen felle westenwind. Ook op een gedeeltelijk bescaduwde plaats doen ze het zeer goed. Een humusrijke, iets zure vochthoudende zandgrond is ideaal. Op kleigrond is de opbrengst zeer matig.

Frambozen vermeerderen via zaad is mogelijk, maar sterk af te raden. Om de eigenschappen van de moederplant en dus het ras te behouden is het aan te raden de plant vegetatief te vermeerderen door wortelstekken, zomerstekken of afleggen.

Zomerframbozen.

Door de zomerframbozen in een plastic tunnel te telen is de oogst met ongeveer een maand te vervroegen. Frambozen kunnen ook onder glas geteeld worden, zowel in potten als in de grond. Door de kas te verwarmen kan de oogst nog eens met een maand vervroegd worden.

Normale buitenteelt. Direct na de oogst worden de afgedragen stengels verwijderd. In het vroege voorjaar worden de nieuwe stengels aangebonden. Voor de buitenteelt worden 8-10 stengels per meter aangehouden, de rest van de stengels wordt weggesnoeid.

Herfstframbozen.

Om een goede oogst in het najaar te krijgen worden in de winter alle scheuten weggesnoeid. Door herfstframbozen in een verwarmde kas te telen kan de oogst tot eind december plaatsvinden. Bij de doorteelt worden in de winter alleen de afgedragen toppen verwijderd. In het voorjaar wordt dan van de onderste ogen geoogst.

Snoei na de oogst de afgedragen takken helemaal weg.
Maar let op:
zomer- en herfstframbozen snoei je op een ietwat verschillende manier.

Zomerframboos :
  • Bind vroeg in het voorjaar per lopende meter ongeveer 8 sterk groeiende scheuten aan een sterke ijzerdraad. Snoei alle andere scheuten weg.
  • Top de geselecteerde scheuten op zo'n 10 cm boven de hoogste draad.
  • Vanaf maart moet je alle nieuwe scheuten in de rij die voortdurend bijgroeien wegnemen.
  • Ook tussen de rijen neem je deze nieuwe scheuten weg, maar behoud hier wel 10 à 12 sterke groeiers per lopende meter, als je uw aanplant volgend jaar wilt verjongen.
  • Aan het eind van de zomer, als de vruchtstengels beginnen te verdorren knip je die weg tot tegen de grond.
Herfstframboos :
  • Als je in november alle scheuten tot tegen de grond wegsnoeit, heb je alleen frambozen in de herfst. Dun in dit geval de nieuwe scheuten in de zomer uit tot 10 à 15 per lopende meter.
  • Maar als je de stengels die in de herfst hebben gebloeid terug knipt tot waar ze vrucht hebben gedragen, dan brengen deze takken in de volgende zomer nog eens vruchten voort. En heb je in de herfst opnieuw een oogst van de nieuwe scheuten. Knip dan de scheuten die tweemaal gebloeid hebben tot tegen de grond weg.
  • Mozaïekvirus.
    Het mozaïekvirus geeft misvormde of verkleurde bladeren die langs de nerven vergelen.
  • Frambozenkever Byturus tomentosus
    Het volwassen insect is en klein, grijsbruin en dichtbehaard kevertje dat in mei de bloemknoppen aanboort. Later vreten ze bij de bloemen de meeldraden en de stempel weg. Ze leggen hun eitjes in de bloem of op de onrijpe vruchten. Deze larven doen zich tegoed aan de vruchten. Er is gelukkig maar één generatie per jaar.
  • Frambozenschorsgalmug Thomasinia theobaldi
    In de lente zuigen kleine oranjerode of gele maden aan de stengels in scheuren van de bast en op plaatsen waar je met het snoeimes of ander gereedschap wonden hebt gemaakt. De opperhuid wordt roodpaars.
  • Grauwe schimmel of vruchtrot Botrytis cinerea
    Vruchtrot richt vooral schade aan bij vochtig weer. De bloemtrossen en de vruchten verkleuren bruin en ze rotten. Later worden ze bedekt met een grauw schimmelpluis.
  • Stengelziekten
    Stengelsterfte Leptosphaeria coniothyrium
    Stengelvlekkenziekte Elsinoe veneta
    Twijgsterfte Didymella applanat)
  • Bloemknopafsteker Anthonomus rubi
    Deze snuitkevertjes bijten de bloemsteeltjes kort onder de knop door en leggen in de afgestoken bloemknop hun eitjes.
  • Wortelziekte Phytophora
    Deze schimmel overleeft in de grond zodat de bodem lange tijd ongeschikt is voor frambozenteelt. Eerst vergelen de schutblaadjes van de bloemtakken. Daarna vergeelt ook de rest van de plant en hij sterft af.
  • Wortelknobbel
    Komt vooral voor op zure, vochtige en zware gronden waarvan de bovenlaag snel dichtslaat. Je herkent de ziekte meteen aan bruine knobbels van verschillende grootte op de wortels bij framboos

Eens de vruchten rijp zijn, kunnen ze niet lang aan de struik blijven hangen. Pluk dus zeer regelmatig. Afhankelijk van het ras is dat van eind juni tot diep in de herfst. De oogst duurt ongeveer 3 à 4 weken.

ewoonlijk plukt men de bessen zonder steeltje, maar wilt u ze langer na de oogst kunnen bewaren pluk dan ook het steeltje mee af; alhoewel ze dan ook niet veel langer houdbaar blijven. De vruchten hebben een specifieke smaak en zijn afhankelijk van het ras lichtrood tot donkerrood gekleurd. Frambozen worden zowel vers gegeten als verwerkt in frambozenjam, vruchten op siroop, tot bavarois, tot sap, tot puree en saus zelfs frambozenazijn. Je kan ze ook als losse vruchten invriezen. Van gedroogde bladeren kan je een thee trekken.

Zoals alle vruchten heeft ook de framboos een lage pH-waarde, die varieert van 3,0 tot 3,65. Een liter frambozensap bevat 12-19 g zuur (gemiddeld 15,5 g), waarvan citroenzuur het hoofdbestanddeel is. Verder komen als organische zuren nog appelzuur en iso-citroenzuur voor. De framboos bevat gemiddeld 8,15% suiker bestaande uit glucose, fructose en sacharose in ongeveer gelijke hoeveelheden. De Brix-waarde is 8,5-11,5°. Verder zitten in frambozen vooral vitamine C, maar ook de vitaminen B2 en B6 komen erin voor. Daarnaast bevatten frambozen 1% eiwit en 7% koolhydraten. De energie-inhoud van 100 g is 134 kJ.

Bovendien blijkt dat de framboos een hoog gehalte aan gezondheidsbevorderende stoffen, zogenaamde antioxidanten, heeft. Zelfs meer dan tomaten, kiwi's of broccoli. Ook heeft de framboos een hoog gehalte aan ellagitannines, die behoren tot de geneeskrachtige stoffen.

De bloemen werden door Dodonaeus in een mengsel met honing aanbevolen tegen onder meer ooginfecties. De framboos wordt tegenwoordig gebruikt in medicijnen voor kinderen om er een lekker smaakje aan te geven.

Van het blad van de frambozenstruik kan men thee trekken. Dat is iets dat tegenwoordig niet zoveel meer gedaan wordt, maar in de Middeleeuwen deed men dat wel. Men gebruikte dit vocht dat getrokken was van frambozenbladeren vooral voor zwangere vrouwen, want de overtuiging was dat het de buikspieren verstevigde en zo de bevalling vergemakkelijkte. Bovendien verliep het bloedverlies na de bevalling milder én de productie van de moedermelk zou beter op gang komen. Buiten dat, werd de thee ook toegepast bij mondzweren, bloedend tandvlees en diarree.

Enkele foto's

Frambozen

Frambozen

Rijpe vruchten.

Frambozen

Frambozen

Bloesem van de framboos.


Frambozen

Frambozen

Een handjevol frambozen.

Leuk om weten

Weetje

De bloei is van eind mei tot eind juni. De framboos kan zich zelf bestuiven, maar insectenbestuiving, met name door bijen en hommels, bevordert de vruchtzetting. Er zijn, afhankelijk van het ras, bij de zomerframbozen rijpe vruchten vanaf eind juni tot half augustus. Per ras duurt de oogst ongeveer vier weken. Het verschil in rijptijd tussen het vroegste en laatste ras is ongeveer twee weken. Bij de herfstframbozen zijn er rijpe vruchten vanaf begin augustus tot de eerste week van oktober en bij een doorteelt ook in mei tot half juli. Per ras duurt de oogst bij herfstframbozen zes tot acht weken.

Frambozen groeien in het wild, op door het kappen van bomen of door vuur ontstane open plaatsen in het bos. Eenmaal uit zaad opgekomen verbreidt de plant zich verder door wortelopslag.

In de middeleeuwen leefde er een Vlaamse arts en botanicus die er van overtuigd was dat de bloemen van

rambozenstruiken vermengd met honing kon worden aangewend om ooginfecties te genezen. Hij heeft er zelfs een boek over geschreven. Zijn naam was: Rembertus Dodonaeus.

Meest geteelde rassen
  • Glen Clova: Rijpt vroeg. Tamelijk grote iets lichtrode stevige vruchten met goede smaak. Één van de beste rassen.
  • Malling Delight: Rijpt vroeg. Geeft zeer grote vruchten met een zeer goede smaak. De vruchten zijn -mede door hun grootte- echter erg kwetsbaar.
  • Glen Clova: Rijpt vroeg. Tamelijk grote iets lichtrode stevige vruchten met goede smaak. Één van de beste rassen.Malling Promise: Rijpt vroeg. Middelgrote vruchten met goede smaak.
  • Spica: Rijpt vroeg. De stevige tamelijk donkere vruchten smaken goed, maar zijn aan de kleine kant. Zeer geschikt voor verwerking.
  • Rode Radboud: Rijpt middentijds. Tamelijk grote vrij donkere vruchten met een matige smaak.
  • Jochems Roem: Rijpt middentijds. Grote helderrode vruchten, enigszins grofkorrelig, matige smaak. Minder geschikt voor verwerking. Vatbaar voor vruchtrot.
  • Tulamee: Rijpt middentijds. Grote stevige helderrode vruchten met een goede smaak. Één van de beste rassen.
  • Glen Ample: Rijpt middentijds. Grote lichtrode stevige vruchten met goede smaak.
  • Golden Everest: Rijpt middentijds. Geeft middelgrote tot tamelijk kleine vruchten welke geel van kleur zijn (bij volledige rijpheid neigen ze naar oranje). Tamelijk flauw van smaak.
  • Marwé: Rijpt laat. Grote helderrode vruchten met matig goede smaak. Één van de beste rassen.
  • Schöneman: Rijpt laat. De stevige dof donkerrode vruchten zijn aan de kleine kant. Matige smaak. Zeer geschikt voor verwerking.
  • Sirius: Rijpt laat tot zeer laat. Stevige donkere vruchten met een matige grootte en een matige smaak. Geschikt voor verwerking.
  • Autumn Bliss: Tamelijk grote donkere vruchten met goede smaak. Één van de beste herfstrassen.
  • Galante: Grote dof helderrode vruchten met een goede smaak. Erg productief. Wordt met name gebruikt voor de teelt in tunnels en kassen en is dan tevens geschikt voor een doorteelt.
  • Polana: Pools ras met tamelijk grote vruchten met een prima kwaliteit.
  • Heritage: Stevige wat kleinere helderrode vruchten. Erg productief en goed van smaak.
  • Zefa Herbsternte. Grote lang kegelvormige vruchten met een donkerrode tot paarsachtige kleur. Goede smaak. Vatbaar voor aantasting door virussen.
  • Golden Bliss: Is een versie met gele vruchten van Autumn Bliss.
  • Kiwi Gold: Is een versie met gele vruchten van Heritage.
  • Fallgold: Is ook een ras met gele vruchten . Geeft zachte bessen met een zeer goede, zoete smaak. Niet buitengewoon productief. Niet gevoelig voor ziekten.

Leuk om weten

Taxonomische indeling
Framboos
Plukklare framboos

Plukklare framboos
Taxonomische indeling
Rijk Plantae (Planten)
Stam Embryophyta (Landplanten)
Klasse Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade Angiospermae (Bedektzadigen)
Clade 'nieuwe' tweezaadlobbigen
Clade Asteriden
Orde Rosales
Familie Rosaceae (Rozenfamilie)
geslacht Rubus
Rubus idaeus
Voedingswaarde
per 100 gram 
68   Kcal
76   gr. water
14,3 gr. koolhydraten
1,2  gr. eiwit
14,1 gr. suikers
0,5  gr. vet
7    gr. vezels

Mineralen

40   mg. calcium, Ca
1    mg. ijzer, Fe
25   mg. magnesium, Mg
40   mg. fosfor, P
170  mg. kalium, K
0,15 mg. koper, Cu

Vitaminen

0,02 mg. vitamine B1 (Thiamine)
0,05 mg. vitamine B2 (Riboflavine)
0,07 mg. vitamine B6 (Pyrixodine)
25   µg. vitamine B11 (Foliumzuur)
25   mg. vitamine C (Ascorbine)
In andere talen
  • FRANÇAIS : Framboisier
  • DEUTSCH : Himbeere
  • ENGLISH : Raspberry
  • ITALIANO : Lampone
  • PORTUGUÊS : Framboesa
  • ESPAÑOL : Frambueso
  • DANSK: Hindbær
  • POLSKI: Malina właściwa
  • NORSK: Bringebær
  • SVENSKA: Hallon

Recepten

Frambozenbavarois
Frambozenbavarois

Ingrediënten

  • 500 gram frambozen
  • 125 gram suiker
  • 0,5 citroen
  • 5 blaadjes gelatine
  • 0,5 liter room
  • muntblaadjes

Bereiding

  1. Week de gelatine in koud water.
  2. Pers de citroen uit.
  3. Pureer de frambozen en doe ze daarna door een fijne zeef.
  4. Meng de frambozenpuree met de suiker en het citroensap.
  5. Los de gelatine op in een weinig heet water en voeg bij de frambozen.
  6. Klop de room stijf en meng door de frambozenmoes.
  7. Doe alles in de gewenste vorm en laat opstijven.
  8. Ontvorm en versier met een muntblaadje of een hele framboos.
Salade met gebakken kip en frambozen

Ingrediënten

  • 300 gr. frambozen
  • 350 gr. kipfilet
  • 4 eetlepels olie
  • 1 eetlepel azijn
  • 1 mespunt suiker
  • 1 kropsla
  • 1 appel
  • 75 gr. rucola
  • 4 bruine pistoletjes

Bereiding

  1. Frambozen voorzichtig reinigen.
  2. Kip met zout en peper bestrooien. In koekenpan 2 eetlepels olie verhitten en kipfilet in 10 min. rondom bruin en gaar bakken.
  3. 100 g frambozen pureren en samen met rest van olie en 1 el azijn, suiker, zout en peper tot dressing roeren.
  4. Sla schoonmaken, blad in grove stukken scheuren, wassen en goed laten uitlekken. Appel wassen, klokhuis verwijderen en appel in stukjes snijden. Kip in plakjes snijden.
  5. Sla met rucola, appel en dressing mengen en over vier borden verdelen. Garneren met kip en rest van frambozen.
  6. Met pistolets serveren.