Pompoenen Cucurbita zijn een kruipende plantensoort uit de komkommerfamilie (Cucurbitaceae), en afkomstig van Azië en Zuid-Amerika.

Vruchten van het geslacht Cucurbita, dat totaal een dozijn soorten omvat, leveren pompoenen. De meeste soorten zijn eetbaar, maar sommige kalebassen kunnen alleen worden gebruikt voor decoratieve doeleinden.

Een bekende toepassing van de pompoen als decoratie is bekend door het halloweenfeest. Traditioneel wordt er dan een jack-o’-lantern gemaakt: een uitgeholde pompoen waar een eng gezicht uit is gesneden.

Pompoenen groeien graag in vruchtbare, goed gedraineerde grond waarin veel organisch materiaal in verwerkt is. De mooiste vruchten krijgt u op een beschutte zonnige plaats.

Zaai vanaf eind april onder glas 2 cm diep in 7,5 cm potjes bij een temperatuur van 20°C. Leg per potje 2 of drie zaden en behoud na opkomst alleen de sterkste zaailing. Geef de zaaiing water, maar niet te veel want pompoenzaad rot gemakkelijk bij teveel water.

Plant ze na afharden eind mei op hun plaats van bestemming. Houd er rekening mee, dat deze planten fors uitgroeien, geef ze daarom voldoende ruimte minimaal 1 meter in alle richtingen, beste afstand is 1m X 2m. Top de hoofdscheuten als ze 45 cm lang zijn om de groei van zijscheuten te bevorderen, daar komen de meeste vrouwelijke bloemen aan die uiteindelijk de vruchten leveren. Markeer met een stok de plaats waar je hebt geplant, want straks zie je niet meer waar je, indien nodig, water moet geven.

Bij plaatsgebrek kan je de planten ook langs een muur of een rek omhoog leiden. Zorg er dan wel voor dat ze goed bevestigd worden zonder de takken af te snoeren, en dat je ook iets voorziet om de vruchten naargelang ze groeien een ondersteuning te geven want pompoenen kunnen behoorlijk zwaar worden.

Vrouwelijke bloemen hebben direct achter de bloem een lichte zwelling (het embryo), mannelijke bloemen hebben dat niet. Soms moet de natuur een beetje geholpen worden, vooral als er weinig insecten in de buurt zijn. Neem dan een volgroeide mannelijke bloem, verwijder voorzichtig de kroonbladeren en wrijf het stuifmeel over de stamper van de vrouwelijke bloem.

Sommige mensen halen pompoenen enkel in huis om een tuintafeltje te versieren of om aan hun voordeur te leggen als decoratie. Dat is heel jammer want pompoen heeft zoveel meer in petto. Het is een typische herfstgroente met heel veel gezonde eigenschappen en een echte vezelbom, waar mee je veel gerechten kunt mee klaar maken.

Snij pompoen in blokjes of schijfjes, dan kan je hem stomen, stoven of bakken. Verwijder de pitten uit de pompoen, de schil van jonge pompoenen mag je laten zitten enkel eventuele verhardingen wegsnijden.

Muskaatnoot en rozemarijn passen goed bij pompoen. Heb je het liever pikant, gebruik dan cayenne, foelie, gember of kerrie.

Pompoen blijft op een droge, koele ±12° C plaats verschillende maanden goed. Ook aangesneden kunt u ze verpakt in een plastiek zak een week bewaren.

Uit grote pompoenen worden in de Verenigde Staten voor het Halloween-feest lampionnen gesneden. Daarvoor heeft men een goed scherp mes nodig omdat de wand van de vrucht vrij stevig is. Deze traditie wordt steeds meer overgenomen in West-Europa.

Ondermaatse vruchten worden gebruikt voor het pompoenslingeren of pompoenschieten in de V.S. en als decoratie zoals op een pompoendag. Ook kunnen uitgeholde pompoenen gebruikt worden om in te varen, zoals jaarlijks gebeurt tijdens de regatta in Kasterlee te België.

Pompoen neemt je gehele lichaam onder handen: de grote hoeveelheid vezels zorgt voor je darmen, het kalium voor je hart, dankzij de grote portie vitamine A krijgen je ogen een flinke beurt en de antioxidanten zijn dan weer goed voor je huid. Daar bovenop stimuleert de grote hoeveelheid omega-3 vetzuren de werking van de hersenen. Moet je noge redenen hebben om deze groente in de pan te slaan in plaats van aan de voordeur te leggen, lees dan gewoon verder.

Het consumeren van pompoenen verkleint de kans op kanker. Ze worden ook aangewend als purgeermiddel en het bestrijden van ingewandswormen.

Voor medicinale doeleinden wordt nu voornamelijk de zaden van een specifieke pompoensoort gebruikt Curcubita pepo L. convar. citrullinina I. Greb. var. styriaca I. Greb. Werkzame stoffen zijn fyto-sterolen en vooral Beta-sitosterine. Het zijn stoffen die cholesterol verlagend werken. Zij reguleren ook de aanmaak van galzuren en remmen de groei van de prostaatklier. Verder bevat het zaad ook nog een aminozuur ‘cucurbitine’, met werking op darmparasieten. Dit zijn dan ook de 2 best onderbouwde toepassingen van pompoenzaad, (1)bij goedaardige prostaathypertrofie, vooral dus voor ouderen en bij (2)darmparasieten, vooral voor kinderen.

Pompoenen zijn heel erg laag in calorieën, slechts 26 kcal per 100 gram. Het is dus de perfecte groente voor mensen die op hun gewicht letten of willen afvallen.

Je hoeft ook bijna niets van deze veelzijdige groente weg te werpen. De pitten van een pompoen zijn namelijk ook nog eens supergezond. Dat komt onder andere doordat ze veel magnesium bevatten, wat een gezonde bloeddruk stimuleert, je botten ondersteunt en bijdraagt aan een goede nachtrust. Met een half kommetje pompoenpitten zit je al bijna op de dagelijks aanbevolen hoeveelheid magnesium.

Leuk om weten

Geschiedenis

Op grond van archeologische vondsten lijkt het er op dat pompoenen al 5000 jaar voor onze jaartelling in Peru en Mexico gekend waren. De echte Cucurbita pepo, als Amerikaans gewas, is bij ons natuurlijk pas bekend geraakt na de ontdekking van Amerika. Maar voor die tijd zijn er wel Kalesbasachtigen in gebruik geweest in Europa. Reeds Dioscorides vermelde de fleskalebas als groente. Uitwendig adviseerde hij het vruchtvlees als kompres om de koorts te verlagen, tegen gezwellen en tegen jicht. Walahfrid Strabo (808 – 849) bezong in zijn ‘Hortulus’ de vrucht van de kalebas als middel tegen nier- en blaasproblemen. Misschien de eerste aanwijzing voor ons hedendaags gebruik.

En ook Hildegard (1098 – 1179) prees haar ‘Kurbesza’ aan als een gezond gewas. Platearius ‘Book of Simple Medicines’, circa 1470 wordt geciteerd in Liber de natura rerum door Thomas van Cantimpré ,

‘Cucurbita, ut dicit Platearius, frigida est et humida, sed satis in hiis qualitatibus temperata’,

is koud en vochtig, maar vrij gematigd in deze eigenschappen. Het is een kruid dat in het bijzonder in warme gebieden voorkomt......tegen verstopping van de lever, tegen abcessen van het ademhalingsapparaat in de borst en van andere ledematen helpt kalebas gekookt in scherpe stoffen of ook wel geroosterd.

Weetje

Een pompoen bevat amper 26 calorieën per 100 gram. Je kunt er dus zoveel van eten als je wilt. Bovendien is hij rijk aan voedingsvezels die de darmtransit bevorderen.

De oranje kleur van het vruchtvlees wijst op een overvloedige aanwezigheid van bètacaroteen, een cruciale voedingsstof voor het goed functioneren van ons gezichtsvermogen en de opbouw van de huid. Ook speelt die vitamine een belangrijke rol bij de weerstand tegen ziekten.

Andere vitamines zijn eveneens goed vertegenwoordigd. Zo bevat pompoen bijna alle vitamines van de B-groep, met als uitschieter vitamine B9 of foliumzuur, de vitamine voor zwangere vrouwen.

Perfecte vleesvervanger

Wie vegetarisch of veganistisch eet of gewoon een dag geen vlees wil eten, kan pompoen goed als vleesvervanger gebruiken. Waarom? Er zit veel, en goed opneembaar ijzer in. IJzer is niet alleen belangrijk bij het vervoeren van zuurstof, maar stimuleert ook de aanmaak van enzymen voor de spijsvertering en is belangrijk voor de conditie van je haar, huid en nagels. Pompoen bevat daarnaast vitamine B², een belangrijke vitaminen als je weinig dierlijke producten eet. Je kunt met deze groente alle kanten op. Denk bijvoorbeeld aan een Thaise pompoensoep, risotto met pompoen pastinaak of een pompoentaart. En pompoenpuree zet je in een handomdraai op tafel. Niet alleen gezond, maar ook nog eens verrassend lekker!

Leuk om weten

Taxonomische indeling

Pompoen
Bloem van pompoen
Taxonomische indeling
Rijk	Plantea (Planten)
Stam	Embryophyta (Landplanten)
Klasse	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade	Angiospermae (Bedektzadigen)
Clade	'nieuwe' Tweezaadlobbigen
Clade	Fabides
Orde	Cucurbitales
Familie	Cucurbitaceae (Kokkommerfamilie)
Geslacht	Cucumis (Komkommer)
Cucurbita

Voedingswaarde

per 100 gram Rauw

26    Kcal
89,70 gr. water
6,5   gr. koolhydraten
1     gr. eiwit
1,76  gr. suikers
0,10  gr. vet
0,5   gr. vezels
                     

Mineralen

21   mg. calcium, Ca
0,80 mg. ijzer, Fe
0,12 mg. magnesium, Mg
44   mg. fosfor, P
340  mg. kalium, K
1    mg. natrium, Na
0,32 mg. zink, Sn
0,80 mg. koper, Cu
                     

Vitaminen

0,02 mg. A (Retinol)
0,05 mg. B1 (Thiamine)
0,11 mg. B2 (Riboflavine)
0,06 mg. B6 (Pyrixodine)
67   µg. B11 (Foliumzuur)
9    mg. C (Ascorbinezuur)
                     

In andere talen

• FRANÇAIS: Potiron
• DEUTCH: Kürbis, Kürbisse, Zucchini
• ENGLISH: Pumpkin, Wintersquash
• ITALIANO: Zucca, Zucche , Zucchini
• PORTUGUÊS: Abóbora, Squashes, Zucchini
• ESPAÑOL: Calabaza, Zucchini, Calabazas
• DANSK: Græskar
• POLSKI: Dynia
• NORSK: Gresskar
• SVENSKA: Pumpa

Recepten

Pompoensoep

Ingrediënten

• Halve pompoen (ongeveer 2 kg)
• 3 uien
• boter
• 1 blokje kippenbouillon
• peper & zout

Bereiding

1. Snijd de uien in grote stukken en stoof ze in wat boter in een grote pot.
2. Verdeel ook de pompoen in stukken en gooi die er bij.
3. Als de uien gaar zijn, giet je er drie liter water op en doe je er het bouillonblokje bij.
4. Kruid met peper en laat alles een kwartiertje koken.
5. Pureer de soep tot een smeuïg geheel. Breng indien nodig nog op smaak met een snuifje zout.
6. Wie er van houdt kan de soep opdienen met een geutje room en met in de olie gebakken stukjes brood (croutons).

Gehaktgratin met pompoen

Ingrediënten 4 pers.

• 700 g bereid gehakt
• 400 g vruchtvlees van pompoen
• 1 sjalot
• 2 eetlepels boter
• 400 g gepelde tomaat (blik)
• 1eetlepel paneermeel
• 1 bouillonblokje
• tijm, paprikapoeder en oregano
• 800 g bloemige aardappelen
• 1 dl melk + 2 eetl boter

Bereidingswijze

1. Smelt 1 eetl. boter in een ruime pan en stoof de sjalot glazig. Voeg het gehakt toe. Schep het regelmatig om en plet het met een vork totdat het vlees korrelig en goudbruin gebakken is.
2. Voeg de gepelde tomaten toe, verkruimel het bouillonblokje boven de bereiding en leng aan met ± 2 dl water. Laat 10 min. sudderen.
3. Voeg de pompoenblokjes toe, roer alles goed om en laat nog 5 min. sudderen. Breng op smaak met tijm, paprikapoeder, oregano en, indien nodig, peper en zout.
4. Bind lichtjes met instantsausbinder.
5. Bereid ondertussen de aardappelpuree: kook de aardappelen gaar in lichtgezouten water gedurende 20 min. Giet af, laat nog even drogen op het vuur en pureer ze.
6. Roer er de melk en de boter door en kruid met nootmuskaat, peper en zout.
7. Giet het mengsel van gehakt en pompoen in een ruime ovenschotel en verdeel er de puree over.
8. Maak met een vork enkele versieringen in de puree, bestrooi met paneermeel en verdeel er 1 eetl. boter in klontjes over. Zet koel weg.
9. Op het moment zelf : Zet de schotel 30 min. in een op 200 °C voorverwarmde oven.
10. Dien onmiddellijk op.

Tip

Dit lekker gegratineerde gerecht kan vooraf klaargemaakt worden. Hij zal nog rijker zijn van smaak na een nachtje 'rusten’ in je koelkast. Als u het toch op het moment zelf bereidt, volstaan 20 min. in de oven.

Bron: Solo open kitchen

Pompoenpuree met rozemarijn

Ingrediënten 4 pers.

• 1 stuk pompoen
• 2 el crème fraiche
• 1 el olijfolie
• 2 takjes rozemarijn
• zout en peper

Bereidingswijze

1. Was de pompoen en snijd de topjes eraf.
2. Snijd hem vervolgens doormidden, verwijder de zaadlijsten en pitten en snijd hem met schil en al in blokjes.
3. Zet een pan op het vuur met een bodempje water en voeg de pompoenblokjes en een snuf zout toe.
4. Plaats de deksel op de pan en kook de pompoen in ca. 20 min. gaar.
5. Giet het vocht af en stamp de pompoen met een stamper fijn.
6. Schep de crème fraîche samen met de olijfolie door de pompoenpuree. Hak de rozemarijnblaadjes fijn.
7. Breng de puree op smaak met de rozemarijn, zout en peper.

Tip:

Pompoen hoef je niet te schillen. Alleen de pitjes verwijderen is voldoende.