De wortel is botanisch gezien, dezelfde soort als de Nederlandse inheemse plant, de «peen» Daucus carota uit de schermbloemenfamilie (Apiaceae).

De wilde peen kruist zeer gemakkelijk met de eetbare wortel, waardoor er zo nu en dan een witte wortel tussen de gekweekte wortelen kan voorkomen. Wortel of peen is een tweejarige winterharde plant die zijn oorsprong kent in het Centraal-Azië. Hij wordt als eenjarige geteeld, om de eetbare wortel.

Bij een goede teeltspreiding, kan je van half juni tot eind december verse wortelen oogsten.

Als je op zoek bent naar een groente die je in elke maaltijd kunt verwerken, dan heb je deze nu hier gevonden. Wortelen kan je de hele dag door eten: als ontbijt in de havermout en 's avonds in slierten als spaghetti.

Men zegt wel eens dat je er een bruin velletje van krijgt en dat het nachtblindheid tegengaat. Sommigen beweren dat je er goed kunt van fluiten.

In de handel worden jonge wortelen (ook bospeen genoemd) aangeboden met het loof aan. De wortelen die zonder loof te koop zijn, zijn meestal bewaarwortelen.
Hoe roder de kleur van de wortel, des temeer caroteen hij bevat.

De wortel is een heel dankbare groente om ook in de bloementuin of in bakken op het balkon te verbouwen.

Nooit zaaien als de grondtemperatuur lager is dan 8°C.

Het zaad is zo fijn, dat je het beter met fijn zand kunt vermengen om uit te zaaien. Het is een zeer trage kiemer en het kan wel vier weken duren vooraleer de eerste tekenen van leven te zien zijn.

Reeds in februari en maart kunnen vroege wortels worden gezaaid in de koude kas als de temperatuur het toelaat. Zaai in rijen van 15 cm zo'n 2 cm diep en later uitdunnen op 3 cm. Bij gunstige weersomstandigheden zijn deze wortelen tegen half juni oogstklaar.

Vanaf eind mei tot eind juli is het mogelijk om een zomerteelt rechtstreeks buiten te zaaien op rijen van 20 cm en uit te dunnen op 4 cm. Zaai liever een klein hoeveelheid ineens , op die manier oogst je verse wortelen tot eind november. Voor een late bewaaroogst moet je zaaien van half april tot half juni in rijen van 30 cm en uitdunnen op 6 cm. Deze wortelen mogen in oktober worden geoogst, maar je kan ze tot half december als het niet te hard gaat vriezen op het veld laten.

Teel wortelen in diep (30 cm) bewerkte losse grond die veel humus bevat, een pH gehalte van 6,5 - 7,5 en waar niet teveel steentjes inzitten. Op lichte grond geteelde wortelen bewaren minder lang en hebben vlugger last van de wortelvlieg. Op zwaardere grond gaan de wortelen eerder vertakken of scheuren. Houd de grond onkruidvrij (dat doe je best door handmatig te wieden), en goed vochtig, maar niet drijfnat.

Wortelen met loof kan je ongeveer 10 dagen bewaren bij een temperatuur van 0 - 1°C. Zonder loof en gewassen ongeveer 4 weken. Maar ongewassen bewaarwortelen kan je tot 6 maanden bewaren bij een temperatuur van 0 - 1°C.

Wortelen zijn geschikt om te roerbakken, je kan ze ook koken, stomen, stoven, bakken of in de oven klaarmaken. Ze worden ook gebruikt om sap van te maken of in gebak te verwerken. Tijm, marjolein of rozemarijn zijn kruiden die goed bij wortelen passen.

Wortelen worden vaak rauw gegeten, geraspt in salades alleen of in combinatie met andere groenten zoals knolselderij of bieten. Maar ook koken als groente. Gekookt, zijn het dikwijls ingrediënten van stoofschotels, soepen of puree. Of worden ze gegeten in combinatie met andere groenten zoals erwten en asperges.

Wortelloof lijkt qua voedingswaarden veel op boerenkool. Het zit vol vitaminen en mineralen als calcium, kalium, vitamine C en K. De smaak is te vergelijken met die van peterselie: kruidig en met een vleugje wortel. Wortelloof kun je rauw goed verwerken in een salade, denk aan tabouleh of een salade met wortel, ui, kikkererwten en komijn. Het is ook lekker om het kort te bakken met een beetje olijfolie en knoflook of er pesto van te maken. Voor zo’n groene pesto mix je twee flinke bossen wortelloof met Parmezaanse kaas, amandelen, olijfolie en knoflook. Lekker op een toastje, als dip of op brood.

Biologisch geteelde wortelen hoef je niet te schrobben, maak ze gewoon schoon met een groentenborsteltje.

Als je wortelen gaat kopen in de winkel of op de markt, let er dan op dat ze stevig zijn en een mooie oranje kleur hebben. Ze mogen ook geen aangetaste plekken vertonen. Bij busselwortelen is het belangrijk dat het loof er steeds frisgroen uitziet.

Wortelen bevatten zeer veel bètacaroteen, een stof die uitermate goed is voor uw ogen. Maar je krijgt er ook een mooiere huid van, en het is ideaal voor de darmwerking.

Vezels zijn ontzettend belangrijk. Ze zorgen voor een soepele stoelgang, geven je langer een verzadigd gevoel en verkleinen de kans op overgewicht, hart-en-vaatziekten, diabetes type 2 en dikke darmkanker. Alleen vindt bijna iedereen het lastig om aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid te komen: 30 gram voor vrouwen, 40 gram voor mannen. Door meer wortels te eten, kom je wél aan deze vezeltaks. Op het gebied van voedingsvezels scoort deze groente goed. In een portie (100 gram) zitten maar liefs 3 gram vezels.

Wortelen bevatten ook veel vitaminen zoals vitamine A, C, B1, B2, B3, B5, B6, B12 en E. Alsook veel mineralen.
Door al die gezonde voedingsstoffen werken wortels vaatverwijdend. Dit is vooral belangrijk als je wat meer op leeftijd komt. Wortelen hebben een positieve werking op je hart en stimuleren de productie van rode bloedlichaampjes.

Wortelsap helpt wel eens bij diarree. Ook bij astma, nervositeit en huidproblemen kan men enige baat vinden bij het consumeren van wortelen.
Onderzoek heeft uitgewezen, dat bètacaroteen de groei van kankercellen vertraagt.

Amerikaanse onderzoekers aan de universiteit van Harvard ontdekten dat wortelen de vruchtbaarheid van mannen een boost kan geven.
Daaruit blijkt dat gele en oranje voedingsmiddelen het sperma sterker maakt. Dit komt door de natuurlijke stoffen carotenoïden omdat het lichaam deze verwerkt tot antioxidanten die de gezondheid een boost geven. Het gaat onder meer om bètacaroteen, wat het lichaam in het antioxidant vitamine A kan omzetten.

Leuk om weten

Geschiedenis

De wilde voorouder van de wortel is te vinden in Afghanistan, waar ook nu nog het centrum is van Daucus carote. De tuinwortel zoals we hem nu kennen vormt in het eerste jaar zijn eetbare wortel en gaat in het tweede jaar bloeien. Ook dan is de wortel nog eetbaar, maar word wel bitterder en vezeliger.

De wortel werd reeds in de tiende eeuw geteeld oin het Oosten en willicht nog vroeger in in Centrall-Azië.

In de zeventiende eeuw werden ook in Nederland wortelen geteeld.

Weetje

100 gram rauwe wortelen levert 1067 µg vitamine A en dit vooral in de vorm van beta-caroteen (ongeveer 6400 µg). Dit komt overeen met ruim 1,5 maal de gemiddelde dagelijkse aanbeveling voor vitamine A. De naam beta-caroteen is trouwens afgeleid van het woord wortel (carrot) omdat het in 1831 voor het eerst geïsoleerd en gezuiverd werd uit wortelen. Beta-caroteen zit ook nog in andere groenten en fruit, zij het in mindere mate, en in het bijzonder in koolsoorten, donkergroene bladgroenten en geel of oranje gekleurde vruchten en groenten.

Alle kleuren van de regenboog

Wortelboerin Pipie Smits van Oyen van de Koekoek vertelde dat de wortel van oorsprong niet oranje van kleur is, maar paars, geel of wit. Pas in de 14de eeuw kreeg hij na jarenlang kruisen en cultiveren zijn bekende kleur. Het schijnt dat dit in opdracht van Willem van Oranje gebeurde. Qua smaak verschillen de wortels weinig. De witte en gele wortel zijn iets zachter van smaak en de paarse wortel is iets pittiger. Naast deze kleurige oerpenen (ja zo worden ze echt genoemd!), kun je deze soorten bij de groenteboer vinden:

• Bospeen: de bospeen heeft zijn naam te danken aan het bosje groene wortelloof. Deze wortel is lichtzoet van smaak en kun je prima rauw eten als snack. Je kunt de bospeen ook kennen onder de naam waspeen.
• Nantes wortels: deze wortels vind je vaak in het koelvak in de supermarkt. Het is een geliefde snackgroente.
• Winterpeen: zie je een dikke wortel in de supermarkt, dan weet je zeker dat je een winterpeen te pakken hebt. Deze peen wordt veel gebruikt in soepen en stamppotten.
• Parijse broei: je hebt geluk als je deze kleine, bolvormige wortel bij de groenteboer ziet liggen. In Nederland wordt hij weinig verkocht.

Het klinkt als een fabel, maar dat is het niet. Je kunt door het eten van wortel echt oranje worden. Als je iedere dag een grote hoeveelheid wortels eet, krijg je namelijk een overschot aan vitamine A binnen. Vitamine A maakt ons lichaam uit bètacaroteen dat in wortels zit. Overtollige vitamine C plassen we uit, maar overtollige vitamine A niet. Dat houden we vast en wordt opgeslagen in ons vetweefsel. Het effect: een oranjekleurige huid. Bang om oranje te kleuren, hoef je niet te zijn. Je moet hier eerst hele bossen voor wegknagen.

Leuk om weten

Taxonomische indeling

Wortelen
Wortelen op de markt
Taxonomische indeling
Taxonomische indeling
Rijk	Plantea (Planten)
Stam	Embryophyta (Landplanten)
Klasse	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade	Angiospermae (Bedektzadigen)
Clade	'nieuwe' Tweezaadlobbigen
Clade	Rosidae
Orde	Apiales
Familie	Apiaceae (Schermbloemenfamilie)
Geslacht	Daucus
Daucus carota

Voedingswaarde

per 100 gram Rauw

41   Kcal
88   gr. water
9,60 gr. koolhydraten
0,93 gr. eiwit
4,70 gr. suikers
0,24 gr. vet
2,80 gr. vezels
                     

Mineralen

33   mg. calcium, Ca
0,30 mg. ijzer, Fe
12   mg. magnesium, Mg
35   mg. fosfor, P
320  mg. kalium, K
69   mg. natrium, Na
0,24 mg. zink, Sn
0,13 mg. koper, Cu
                     

Vitaminen

0,083 mg. A (Retinol)
0,066 mg. B1 (Thiamine)
0,058 mg. B2 (Riboflavine)
0,983 mg. B3 (Niacine)
0,138 mg. B6 (Pyrixodine)
19    µg. B11 (Foliumzuur)
5,90  mg. C (Ascorbinezuur)
0,660 mg. E (Tocoferol)
12,20 µg. K (Fylochinon)
                     

per 100 gram Gekookt

35   Kcal
90,2 gr. water
8,22 gr. koolhydraten
0,76 gr. eiwit
3,45 gr. suikers
0,18 gr. vet
3    gr. vezels
                     

Mineralen

30   mg. calcium, Ca
0,34 mg. ijzer, Fe
10   mg. magnesium, Mg
30   mg. fosfor, P
235  mg. kalium, K
58   mg. natrium, Na
0,20 mg. zink, Sn
0,13 mg. koper, Cu
                     

Vitaminen

0,085 mg. A (Retinol)
0,066 mg. B1 (Thiamine)
0,044 mg. B2 (Riboflavine)
0,645 mg. B3 (Niacine)
0,153 mg. B6 (Pyrixodine)
14    µg. B11 (Foliumzuur)
3,60  mg. C (Ascorbinezuur)
1,030 mg. E (Tocoferol)
13,70 µg. K (Fylochinon)
                     

In andere talen

• FRANÇAIS: Carotte
• DEUTSCH: Karotte, Möhren
• ENGLISH: Carrot
• ITALIANO: Carota
• PORTUGUÊS: Cenoura
• ESPAÑOL: Zanahoria
• DANSK: Have-Gulerod
• POLSKI: Marchew
• NORSK: Gulrot
• SVENSKA: Morot

Recepten

Oosterse soep van wortelen en kikkererwten

Ingrediënten

• 400 gr. kikkererwten
• 1 ui
• 1 soeplepel olijfolie
• koffielepel curry
• 20 gr. gedroogde rozijnen
• 600 gr. wortelen
• 1 tomaat
• 1 teentje knoflook
• 1 klein boeketje verse koriander
• 1 Knorr Bouillonketeltje Groenten

Bereiding

1. Was de groenten en maak ze schoon.
   Snij ze daarna in grote stukken.
   Spoel de kikkererwten onder koud water af en laat ze uitlekken.
2. Bak de groenten in een pot met 1 soeplepel olijfolie, ¾4 van de kikkererwten, de curry en 1 Knorr Bouillonketeltje Groenten toe.
3. Giet 1 liter water in de pot, breng aan de kook en laat 45 minuten koken.
   Neem de pot van het vuur en mix de soep (niet te fijn).
   Dien de soep op in kommen met de rozijnen, de rest van de erwten en de fijngeknipte koriander.

Kooktip

Dien de soep goed warm op met sesambrood of griesmeelbrood.

Kruidige geroosterde wortelgroenten

Ingrediënten 4 pers.

• 1 kg wortelgroente, zoals aardappelen, bataten, worteltjes, pastinaken, koolrapen en koolrabi
• 225 g sjalotjes of zilveruitjes
• 2 el olijfolie, extra vergine
• 1 tl grof zeezout
• 1 tl gekneusde zwarte peperkorrels
• enkele takjes verse tijm
• enkele takjes verse rozemarijn
• takjes verse tijm of rozemarijn om te garneren (desgewenst)

Bereiding

1. Verwarm de oven voor op 220°C. Schrap of schil de groenten, afhankelijk van de soort. Snijd grote aardappelen in tweeën of in vieren. Snijd grote worteltjes of pastinaken overlangs door en dan nog eens dwars door. Snijd de koolraap en de koolrabi in grote stukken (ongeveer zoals de aardappelen). Laat de sjalotjes of zilveruitjes heel.
2. Doe de groenten in een steelpan en giet er kokend water over. Breng opnieuw aan de kook, temper dan het vuur en laat 5-7 minuten sudderen, of tot de groenten bijna gaar zijn, maar nog niet helemaal zacht.
3. Laat de groenten uitlekken en doe ze in een braadschotel. Bestrijk de groenten met de olie en strooi er het zout en de peperkorrels over. Voeg de takjes kruiden toe en zet in de oven.
4. Rooster de groenten 30-35 minuten of tot ze goudbruin, krokant en van binnen zacht geworden zijn. Keer ze na ongeveer een kwartier. Serveer heet, desgewenst gegarneerd met de takjes tijm of rozemarijn.

Variaties en tips

• U kunt de groenten tegelijkertijd met een stuk vlees of gevogelte roosteren. Zet 45 minuten in een oven van 200 °C of langer bij een lagere temperatuur, indien nodig.

• Ook een combinatie van nieuwe aardappelen, jonge worteltjes, rode biet en jonge meiknol smaakt heerlijk. Of kies voor een combinatie van pompoen en asperges. Bestrooi ze met kruiden en sprenkel er een beetje balsamicoazijn of citroensap over.

• Ook geroosterde eikelkalebas smaakt heerlijk in dit recept.

Bron : All recipes

1001 manieren om wortel te eten

Haal je je neus op voor gekookte wortels of ben je het zat om deze groente rauw te snacken? Dan is het tijd om de wortel opnieuw te ontdekken. Van deze bereidingswijzen zijn wij fan:

• Als friet. Oké, wortelfriet is niet te vergelijken met echte friet, maar wel een lekker alternatief. Snijd de wortels in frietformaat (hoe dunner, hoe knapperiger) en doe er een beetje olijfolie, zeezout en kruiden bij. Lekker met komijn, ras-el-hanout, paprikapoeder en rozemarijn.
• Als taart. Een klassieker: worteltaart. Er zijn veel lekkere, suikervrije taartrecepten met wortel in de hoofdrol. Geraffineerde suikers worden dan vervangen door dadels en/of bananen. Wortel smaakt natuurlijk ook lekker in koekjes, cupcakes en cakes.
• Als spaghetti. Voor iedereen die minder koolhydraten wil eten, is wortelspaghetti een uitkomst. Gebruik een spirelli om de wortels tot slierten te raspen. Bak het even kort in de pan en voeg je favoriete pastasaus toe.
• Als soep. Wortel doet het goed in soep. Maak eens een wortelsoep met gember, deze Indiase soep met wortel en linzenof een romige wortelsoep met kokosmelk.
• Als dip. Als je hummusmoe bent, moet je deze worteldipproberen.
• Als puree. Met gekookte wortels, gebakken ui, een klontje roomboter en wat knoflook staat er binnen een kwartier een wortelpuree op tafel.
• Als sap. Favoriet op de redactie: een zelfgemaakte sap van wortel, gember en appel. Zo gemaakt met een slowjuicer of sapcentrifuge.
• Geroosterd uit de oven. Snijd de wortel in blokjes, reepjes of schijfjes en schuif het in de oven met olijfolie en kruiden. Heel lekker met honing, sesamzaadjes, knoflook en wat gemberpoeder.
• Als vegetarische burger. Denk aan een combinatie van wortel, kikkererwten, havermout, ui, komijn en knoflook. Hier lees je de beste tips en tricks om zelf een groenteburger te maken.
• In je havermout. In je warme of koude havermout is wortel meer dan welkom. Deze combinatie is overheerlijk: havermout, geraspte wortel, rozijnen, kaneel.