De paarse morgenster Tragopogon porrifolius, ook wel haverwortel, armeluisasperges, witte schorseneren, oesterplant, boksbaard en keukenmeidenverdriet genoemd, behoort tot de composietenfamilie (Compositae oftewel Asteraceae).

De soort komt oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied , waar hij sinds de oudheid als groente werd gebruikt. In België en Nederland is de soort ingeburgerd. Tragopogon ×mirabilis is een natuurlijke hybride tussen de paarse mogenster en Tragopogon pratensis.

Vroeger werd hij regelmatig geteeld in onze streken , maar is uiteindelijk in de vergeethoek geraakt, mede door het feit dat het een nogal moeilijk te reinigen groente is.

Het is een tweejarige plant die 0,2 - 1,2 meter hoog wordt. De stengels zijn kaal of licht vlokkig behaard. De bladeren zijn grasachtig, breed-lintvormig, aan de basis verbreed, parallelnervig en 10-15 cm lang. De plant is vorstbestendig.

In het tweede jaar bloeit de plant van april tot juni. Het bloemhoofd groeit solitair op sterk verdikte, eindstandige stelen en is 6-7 cm breed. Het bloemhoofd wordt meestal omgeven door tot acht lintvormige omwindselbladeren en bestaat alleen uit bruin-violette, tot 2,5 cm lange lintbloemen die zich bij warm weer openen. De vruchten zijn nootjes met daarop veerachtig vruchtpluis, dat korter is dan de vrucht.

Deze wortel lijkt uiterlijk goed op schorseneer. De smaak heeft meer iets van asperge, met een beetje zilte ondertoon. De bereiding is analoog aan schorseneer. Ook het schoonmaken is een vervelende klus.

Witte schorseneer heeft net als de gewone schorseneer liever een lichte zandgrond op een zonnige ligging om op te groeien. Maak vooraf de grond ongeveer 30cm diep goed los en verwijder alle stenen. Een flinke laag compost onderwerken komt de groei ten goede.

Zaai 1-1,50 cm diep rechtsreeks ter plaatse van begin maart tot eind april op rijen van 25cm uit elkaar, en dun de zaailingen uit zodra ze boven komen op 10 cm.

Houd het bed onkruid vrij en goed vochtig maar niet kletsnat. Een flinke mulchlaag kan hiertoe enige hulp bieden.

Vanaf oktober kan je oogsten naar behoefte en dat tot eind december. Laat de wortels zolang als mogelijk ter plaatse staan, dan blijven ze mooi vers want eenmaal geoogst worden ze nogal vlug houterig.

Praktisch alle delen van de witte schorseneer zijn eetbaar, de wortel, het loof en de bloem.

De wortel kan zowel rauw als gekookt worden gegeten, Jonge wortels kunnen geraspt worden om rauw te gebruiken in salades, oudere wortels kunnen beter worden gekookt. Deze worden dan ook meestal gebruikt in soep of stoofpotjes.

De zoet smakende, melksap bevattende wortel, waarvan de smaak aan oesters doet denken, is zeer voedzaam. De wortels moeten onder water worden geschild, vanwege het kleverige melksap.

Jonge zaadscheuten worden dikwijls rauw aan diverse salades toegevoegd of gebruikt bij sandwich beleg. Ze hebben een zoete smaak. Ook het jonge loof kan worden gekookt als groente, je kan ze klaar maken net als spinazie.

De bloemen die in het tweede jaar verschijnen kunnen ook gebruikt worden als garnering voor salades.

Ooit werd haverwortel gebrand en leverde dan een koffiesurrogaat.

Laat de wortels zolang mogelijk ter plaatse in de grond. Of haal ze uit de grond, snij het loof af en zet ze dan rechtop in een kuil die je kan afdekken met stro en aarde.

Witte schorseneer bewaard gedurende ongeveer 4 maand bij een temperatuur van 0°C. Vervroren wortels worden bros, behandel ze in dat geval zeer voorzichtig.

Zoals vele groentesoorten wordt ook de paarse morgenster in de volksgeneeskunde gebruikt. Nicholas Culpeper (1614–1645) schrijft: “De gekookte wortel is goed voor de koude, verwaterde maag”. Bovendien schreef hij de plant voor als lever en galblaastonicum. Maar ook Schwindsüchtige (naar de beschrijvingen van dit ziektebeeld gaat men ervan uit dat het om tuberculose ging) zouden er door aansterken.

Morgenster heeft wortels die veel fructo-oligosacchariden FOS en inuline bevatten, stoffen die weinig belastend zijn voor de suikerstofwisseling en de darmflora kunnen verbeteren. Als zodanig zijn ze dan ook geschikte groenten bij ouderdomsdiabetes, darmproblemen en bij vermageringskuren.

Leuk om weten

Geschiedenis

Haverwortel is een oude wortelgroente, die van oorsprong uit de gebieden rond de Middellandse Zee komt. (De Romeinse schrijver Plinius de Oudere heeft de plant al vermeld - hoewel de bronnen niet zeggen waar, zal dit ongetwijfeld in zijn Naturalis Historia zijn geweest.)

De haverwortel werd tot in het midden van de zestiende eeuw overal in Europa verbouwd, maar uiteindelijk verdrongen door de schorseneer.

In lang vervlogen tijden - de Griek Dioscorides (botanicus, farmacoloog) beschrijft 'm al - werd haverwortel ook als een geneeskrachtig kruid gezien: voor lever en galblaas. En het is vochtafdrijvend.

Haverwortel is in de loop van de vorige eeuw verdrongen door de schorseneer omdat de wortels van deze plant wat minder uniform zijn. Toch is het een smakelijke groente die goed te telen is. De bereidingswijze is gelijk aan schorseneer.

Weetje

Net als de schorseneer, verkleurt ook de haverwortel. Dus na het schillen in gezuurd water leggen.

Leuk om weten

Taxonomische indeling

Haverwortel
Gewassen haverwortel
Taxonomische indeling
Rijk	Plantae (Planten)
Stam	Embryophyta (Landplanten)
Klasse	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade	Angiospermae (Bedektzadigen)
Clade	'nieuwe' tweezaadlobbigen
Clade	Campanuliden
Orde	Asterales
Familie	Asteraceae (Composietenfamilie)
Geslacht	Tragopogon
Tragopogon porrifolius i

Voedingswaarde

per 100 gram gekookt

82    Kcal
77,00 gr. water
18,60 gr. koolhydraten
3,30  gr. eiwit
0,20  gr. vet
3,30  gr. vezels
                     

Mineralen

60   mg. calcium, Ca
0,70 mg. ijzer, Fe
23   mg. magnesium, fe
75   mg. fosfor, P
380  mg. kalium, K
20   mg. natrium, Na
0,38 mg. zink, Sn
                     

Vitaminen

0,08 mg. B1 (Thiamine)
0,22 mg. B2 (Riboflavine)
0,27 mg. B6 (Pyrixodine)
26   µg. B11 (Foliumzuur)
8    mg. C (Ascorbinezuur)
                     

In andere talen

• FRANÇAIS: Salsifis blanc
• DEUTCH: Haferwurzel
• ENGLISH: Purple Salsify, Oysterplant
• ITALIANO: Salsefica bianca
• PORTUGUÊS: Salsifis blanc
• ESPAÑOL: Salsifí blanco, barba cabruna
• DANSK: Hvid skorzoner
• POLSKI: Kozibród porolistny
• NORSK: Hvit salsify
• SVENSKA: Äkta haverrot

Recepten

In de pan gebakken haverwortel

Ingrediënten

• 2 bussels haverwortel, gewassen, geschild, schoongemaakt
• 4 eetlepels boter
• bloem

Bereiding

1. Kook ruim water met zout in een pan.
2. Doe er de witte schorseneren in en kook ze gaar.
   Dat duurt ongeveer 35 minuten.
   Giet het kookvocht af.
3. Doe de boter in een koekenpan en laat het smelten.
4. Haal de wortelstengels door de bloem.
   Leg nu de wortels in de pan met boter, en bak ze snel lichtbruin.
5. Dan opdienen.
   Smakelijk