Perzik

Prunus persica

De perzik Prunus persica is een populaire vrucht. Ze bevat een harde houten pit net als de abrikoos, de pruim en de kers. Technisch zijn dit alle steenvruchten. De perzik is zelffertiel, en kan dus zichzelf bevruchten. Perziken komen oorspronkelijk uit China, maar zijn via Perzië in Europa terechtgekomen.

Hoewel het niet de gemakkelijkste fruitboom is, kan de perzik ook in onze streken worden geteeld. Voorwaarde is wel dat hij op een zonnige, beschutte plaats wordt geplant. Een muur op het zuiden is daarvoor ideaal.

In koude en natte zomers zullen de vruchten slecht op smaak komen. Daarom is de teelt van een perzikboompje veel beter in een kasje, de kans op nachtvorst is kleiner en de vruchten worden vrijwel altijd goed rijp.

De perzik groeit het best op een tamelijk lichte, kalkrijke grond die voldoende water vast houd. Op veengrond of zware kleigrond is de groei meestal niet zo goed, omdat de bodem te vochtig is. Op droge zandgrond is de teelt enkel mogelijk als u in droge perioden regelmatig een flinke hoeveelheid water geeft.

Op droogte-gevoelige gronden is het raadzaam, in de winter de bodem te bedekken met organisch materiaal als compost of stalmest. De perzik moet in het algemeen vrij sterk worden bemest omdat hij tamelijk snel groeit en redelijk vroeg vruchten geeft.

Strooi in januari 50 gram mengstof (12 + 15 + 18) per vierkante meter. Bovendien is op de meeste gronden een extra kalkgift van 100 gram per vierkante meter noodzakelijk. Vlak voor de bloei bemest u nogmaals met 50 gram (12 + 15 + 18) per vierkante meter. Slecht groeiende bomen kunt u in juni wat extra stikstof geven.

Een boom in waaiervorm heeft zo'n 6 meter ruimte nodig. Als vrijstaande boom moet u op 5 meter rekenen. Maak de bodem van het plantgat los tot een diepte van ongeveer 80 cm en meng er kalk en compost doorheen. Zorg bij het planten dat de entplaats (te herkennen aan de knobbel op de stam) boven de grond blijft. Wilt u de boom langs een muur leiden, houd dan bij het planten een afstand van 25 cm tot de muur aan.

De beste planttijd is trouwens in november.

Snoei van waaiervorm

Als u de plant leidt langs een muur of in een kas, breng dan eerst steunmateriaal aan. Daaraan kunt u de takken vastbinden. De waaiervorm voldoet het best omdat deze van alle leivormen het minst moet gesnoeid worden.

In de zomer na het planten, knipt u de eenjarige onvertakte plant terug tot ongeveer 50 cm boven de grond. Als gevolg hiervan zal de boom zich gaan vertakken. De takken bind u waaiervormig vast aan de steundraden. Ook de volgende twee - drie jaren topt u de takken, waardoor de plant steeds meer vertakt en de beschikbare ruimte goed benut wordt. Zorg er vooral voor dat het hart van de boom niet te vol wordt. Knip gerust eens een tak helemaal weg indien nodig.

Na ongeveer drie jaar ontstaan de eerste vruchten. Perzikken geven slechts éénmaal vruchten op de takken die het jaar ervoor gevormd zijn. (dus op eenjarig hout).

Ouder hout heeft de neiging kaal te worden. De snoei  is er dus vooral op gericht om zoveel mogelijk eenjarig hout te hebben aan uw boom. Alle takken die vrucht hebben gedragen, worden terug gesnoeid tot vlak boven een jonge scheut. Zorg ervoor de dat de boom niet te vol wordt. Snoei ook alle zieke en dode takken weg. Om goed te snoeien moet u de takken los maken van de steundraden en daarna terug aanbinden.

Snoeien van vrijstaande bomen

Laat een alleenstaande boom na het planten één of twee jaar groeien. Alleen erg lange takken snoeit u 's zomers helemaal weg. Na het tweede jaar moet u een begin maken met de vorming van de kroon. Hiertoe worden een aantal goede takken getopt, zodat ze zich gaan vertakken.

Verder wordt de snoei op dezelfde manier uitgevoerd als bij de waaiervorm. Wanneer de boom eenmaal vruchten draagt, moet u steeds de afgedragen takken terugknippen tot op een jonge scheut.

Slechtgroeiende bomen zijn erg gevoelig voor bacteriekanker Nectria galligena, die in de zomer bruine plekken op de bladeren veroorzaakt waaruit het weefsel wegvalt. In de takken zie je langgerekte, ingezonken plekken, waaruit overvloedig gom wordt afgescheiden. De knoppen van aangetaste takken gaan het volgende jaar niet open. Meeldauw Oidium verschijnt wanneer de knoppen in het voorjaar openbreken en doet zich voor als een wit poederachtig laagje op de uit de knop voortkomende scheut. Vervolgens breidt het zich uit tot de zich later ontwikkelende bladeren. Aangetaste bladeren kunnen voortijdig afvallen. Ook de vruchten kunnen worden aangetast. Door hun harige schil valt de ziekte in het begin niet op, maar later openbaart hij zich door bruine plekken op de rijpende vruchten. In deze bruine vlekken kunnen barsten ontstaan.

Loodglans Stereum purpureum veroorzaakt een loodverkleuring aan de bladeren van een of meer takken, die vervolgens afsterven. Later verschijnen op het dode hout platte, paarsrode vruchtlichamen van de schimmel. In de binnenste weefsels van de aangetaste takken is een paarsbruine vlek aanwezig; met moet de tak doorsnijden om de diagnose met zekerheid te kunnen vaststellen. Krulziekte Taphrina deformans doet de bladeren krommen en blaasvormig opzwellen. Ze zijn eerst geelachtig rood, en worden later overtrokken met een wit, poederachtig waas. Aangetaste bladeren vallen vroegtijdig af.

De onderkant van de bladeren kunnen worden aangetast door spint Tetranychidae die veel hinder kunnen veroorzaken onder glas, maar ook bij warme en droge omstandigheden bij buitenteelt. Ze doen lichte fijne spikkels ontstaan aan de onderkant van de bladeren, die later bronskleurig worden, verwelken en afsterven. Bladluizen Aphididae en dop- of schildluizen Coccoidea tasten de stengels aan maar ook de bladeren, en maken de plant kleverig. Op deze kleverige stof groeien roetdauwschimmels die de planten zwart maken. Ook vogels (Aves) en wespen (Vespidae) kunnen de vruchten beschadigen.

Perzikken worden geoogst in juni, juli en augustus, naar gelang het ras. De vruchten zijn rijp als ze een beetje verend aanvoelen wanneer u er voorzichtig op drukt.

De verschillende rassen van perziken hebben verschillende kleuren vruchtvlees: zo is er wit, geel en rood.

De perzikken zijn slechts enkele dagen houdbaar in de koelkast. Maar ze kunnen daarentegen zeer goed verwerkt worden tot jam, sap, vruchten op sap of in stukjes in de diepvriezer bewaard worden.

Perziken kunnen ook gebruikt worden als vulling van flensjes, in kwark of yoghurt, in milkshakes en in taart of gebak. Ook in zomerse salades met bijbvoorbeeld pasta of zomerfruit. In rijstgerechten met kerrie, je kan ze stoven met kip, pureren als saus of zo gewoon uit het vuistje eten.

Perziken kun je met schil en al opeten, net als een appel. Maar er zijn ook mensen die liever eerst de schil verwijderen. De schil is er met een mesje af te trekken. Je kunt de vrucht halveren door ze rondom in te snijden en de helften van de pit met de volle hand eraf te draaien.

De perzik is een product dat ook in cosmetica verwerkt wordt. Zo is er bijvoorbeeld een perzik masker. Dit masker werkt vochtregulerend en hersteld de huid. Het resultaat van zo'n masker is een gladde en soepele huid. De perzik is dus niet alleen gezond en lekker maar ook nog eens bruikbaar voor degene die mooi wil zijn. Zo zijn er nog veel meer producten verkrijgbaar waar perzik in verwerkt is. Wat dacht je van diverse desserts (perzikyoghurt), thee, frisdranken en noem ze maar op. En er zijn natuurlijk de perziken en perzikhelften in blik.

Leuk om weten

Perzik ook in stadstuintje

Een perzikboom neemt weinig plaats in, kan in kuipen staan of geleid worden tegen een muur in de stadstuin.

De bomen groeien het best op een zonnige en warme plaats, ze verdragen wel een beetje schaduw. Hoe meer zon, hoe mooier gekleurd en hoe lekkerder de vrucht door het verhoogde suikergehalte. Een goede luchtstroom doet de boom beter opdrogen en voorkomt schimmels.

Perzikbomen kunnen, mits goed onderhoud, meer dan dertig jaar oud worden.

Vermeerdering

Vrijwel alle moderne rassen kunnen alleen vegetatief worden vermeerderd door enten op een onderstam. De pruimenonderstam St. Julien-A wordt in Nederland hiervoor het meest gebruik. Deze onderstam geeft aan de boom een tamelijk sterke groeikracht. Ook kunnen zaailing-perziken als onderstam worden gebruikt. De groeikracht van zaailingen kan echter onvoorspelbaar en variabel zijn. De meeste bomen op zaailing-onderstam groeien echter sterk.

Weetje

De nectarine is niets meer of niets minder dan een mutant van de perzik. Het verschil zit hem enkel in de gladheid van de schil.

Qua groeiwijze, teelteigenschappen en vatbaarheid voor ziekten en plagen komt de nectarine overeen met de perzik.

Meest geteelde rassen
  • Charles Ingouf:
    Afkomstig uit Frankrijk (1896). Rijpt eerste helft van augustus. Fraai gekleurde witvlezige vruchten met een steen welke los in het vruchtvlees ligt. Smaakvol. Kan erg vruchtbaar zijn en moet dan sterk worden gedund. Sterke groeikracht.
  • Peregrine:
    Afkomstig uit Engeland (1906). Kan vanaf de derde week van augustus geoogst worden en heeft fraai gekleurde witvlezige vruchten met een goede smaak. De steen ligt los in het vruchtvlees. De boom groeit matig sterk. Ook geschikt voor de teelt in de kas.
  • Redhaven:
    Afkomstig van de Michigan State University in de USA (1940) en wereldwijd zeer bekend geworden. Rijpt in Nederland ongeveer gelijk met Peregrine. Ronde middelgrote aantrekkelijke vruchten met lichte beharing. Tamelijk stevig geel gekleurd vruchtvlees met een goede smaak en met een rode tint rondom de los liggende steen. Zeer geschikt voor zowel verse consumptie als inmaak. Kan erg vruchtbaar zijn en moet dan sterk worden gedund. Van alle hier omschreven rassen is Redhaven de enige met geel gekleurd vruchtvlees.
  • Revita:
    Dit nieuwe ras is afkomstig uit Baden, Duitsland. Rijpt in de tweede helft van augustus. Sterke groeikracht. Grote lichtroze bloesems met een hoge sierwaarde. Goede productiviteit. Grote witvlezige vruchten met rode blos. De steen zit vast in het vruchtvlees. Van de vruchten wordt soms gerapporteerd dat de kwaliteit matig is. Desalniettemin is Revita mogelijk een waardevol ras vanwege de geringe vatbaarheid voor de krulziekte of kroesziekte die zich zeer vroeg in de lente ontwikkelt en waarbij de scheuten er opgezwollen, misvormd en verkleurd uitzien. Verder bestaat er nog weinig praktijkervaring mee.
  • Amsden (ofwel Amsden June):
    Oud ras (1868), afkomstig uit de USA. De waarde van dit ras zit hem vooral in het vroege rijpings tijdstip, namelijk half tot eind juli buiten. De vruchten zijn niet buitengewoon groot en hebben wit vruchtvlees dat vast zit aan de steen. De smaak is matig tot redelijk. Matig sterke groeier. Ook geschikt voor de teelt in de kas.
  • Champion:
    Afkomstig uit de USA (1890). Rijpt gelijk met tot iets later dan Peregrine. Zeer grote sterk behaarde vruchten met weinig blos. Door de geringe blos en de sterke beharing is het uiterlijk minder aantrekkelijk, echter het witte vruchtvlees smaakt goed. Zeer sterke groeikracht. Kan erg vruchtbaar zijn en moet dan sterk worden gedund. Ook geschikt voor de teelt in de kas.
  • Vaes Oogst (ofwel Half Oogst):
    Afkomstig uit België. Rijpt wat later dan Peregrine. Vrucht witvlezig met redelijke smaak. Sterke groeikracht.
  • Benedicte (ofwel Meydicte):
    Een nieuw ras uit Frankrijk (M. Meynaud). Omstreeks 1988 gevonden als een zaailing van onbekende herkomst. Omstreeks 1995 geïntroduceerd. Geeft kleine donkerroze bloesems met weinig sierwaarde. Rijpt in de eerste helft van september. Geeft zeer fraaie grote vruchten met een rode blos en relatief lichte beharing. Het witgroene vruchtvlees heeft een los liggende steen en is sappig met een goede smaak. De vruchten zijn redelijk goed houdbaar en goed transporteerbaar. Goede productiviteit. Waardevol ras vanwege de geringe vatbaarheid voor de krulziekte. Verder bestaat er nog weinig praktijkervaring mee.
  • Fertile de Septembre:
    Eveneens een oud zaadvast ras van onbekende herkomst. Rijpt de tweede helft van september met middelgrote rood gekleurde vruchten met wit vruchtvlees. Weinig tot gemiddeld vatbaar voor de krulziekte en weinig vatbaar voor monilia. Kan erg vruchtbaar zijn en moet dan sterk worden gedund.

Leuk om weten

Taxonomische indeling
Perzik
Jonge perzikboom in volle bloei

Jonge perzikboom in volle bloei

Taxonomische indeling
Rijk Plantae (Planten)
Stam Embryophyta (Landplanten)
Klasse Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade Angiospermae (Bedektzadigen)
Clade 'nieuwe' tweezaadlobbigen
Clade Fabiden
Orde Rosales
Familie Rosaceae (Rozenfamilie)
geslacht Prunus
Prunus persica

Voedingswaarde
per 100 gram
39    Kcal
88,87 gr. water
8,70  gr. koolhydraten
0,91  gr. eiwit
8,39  gr. suikers
0,25  gr. vet
1,50  gr. vezels
                     

Mineralen

6    mg. calcium, Ca
0,25 mg. ijzer, Fe
9    mg. magnesium, Mg
20   mg. fosfor, P
190  mg. kalium, K
0,17 mg. zink, Sn
0,06 mg. koper, Cu
                     

Vitaminen

0,01  mg. vit. A (Retinol)
0,024 mg. vit. B1 (Thiamine)
0,031 mg. vit. B2 (Riboflavine)
0,806 mg. vit. B6 (Pyrixodine)
4     µg. vit. B11 (Foliumzuur)
6,6   mg. vit. C (Ascorbinezuur)
                     
In andere talen
  • FRANÇAIS : Pêche
  • DEUTSCH : Pfirsich
  • ENGLISH : Peach
  • ITALIANO : Pesco
  • PORTUGUÊS : Pessegueiro
  • ESPAÑOL : Duraznero
  • DANSK: Ferskentræ
  • POLSKI: Brzoskwinia zwyczajna
  • NORSK: Fersken
  • SVENSKA: Persika

Recepten

Pilaf met perziken

Ingrediënten

  • 500 gram kipfilet of kalkoenfilet
  • 1 groot blik tomatenpuree
  • ±5 eetlepels ketjap
  • 1 scheut worcestersaus
  • 3 tenen knoflook
  • 1 bakje champignons
  • 1 groot blik perziken
  • 1 blokje kippenbouillon
  • 3 theelepels sambal badjak
  • 1 ui
  • boter, rijst
  • maïzena

Bereiding

  1. Kipfilets of kalkoenfilets in blokjes snijden. Ui snipperen. Perziken in blokjes snijden, bewaar het perzikensap. Champignons in plakjes snijden.
  2. Bak de kip even aan en doe de ui, champignons en knoflook uit de pers erbij even bakken en dan de ketjap en sambal erbij, laat dit even mee bakken.
  3. Doe dan de tomatenpuree en de met de staafmixer fijngehakte tomaten erbij en roer even door.
  4. Doe dan evenveel sap van de perziken als water erbij en de perzikblokjes, en de verkruimelde bouillontablet en laat dit alles even zachtjes sudderen, met ook de worcestersaus.
  5. Bind de saus met maïzena, breng eventueel op smaak met wat gemalen peper.
  6. Serveer deze heerlijke saus met gekookte rijst en een groene salade of zoetzure komkommersalade. Eet smakelijk!
Gepocheerde perziken

Ingrediënten

  • 4 verse perziken (niet te rijp)
  • 1 vanillestokje
  • 3 dl water
  • champagne
  • 1 citroen
  • 400 gram suiker
  • 2 dl droge witte wijn
  • 2 eetlepels honing

Bereiding

  1. Snijd de perziken «met schil» met een aardappelmesje in de lengte door de helft, en verwijder de pit voorzichtig zodat de perzikhelften niet beschadigen.
  2. Doe nu de wijn, water, suiker, honing en het vanillestokje [het vanillestokje moet je in de lengte door de helft snijden en het zwarte merg eruit schrapen en dit samen met het stokje in het vocht mee laten pruttelen] in de pan en ook kun je met een dunschiller de citroen schillen [alleen het geel] en hieraan toevoegen samen met het sap [de rest van de citroen gooi je weg]. Doe nu de halve perziken [met schil] in het vocht [zodat de perziken onder staan] en laat dit op een laag pitje zachtjes pruttelen tot de perziken lekker zacht zijn maar geen puree.
  3. Laat de perziken in dit vocht afkoelen en haal dan de schil er af [dit gaat, als het goed is, erg gemakkelijk] en bewaar ze weer in het vocht [in de koelkast].
  4. Een paar minuten voor dat je ze wilt gaan eten voeg je een flinke scheut champagne toe en meng dit goed met elkaar en smullen maar.

Tip

Het is erg lekker om deze perziken te vullen met mascarpone aangemaakt met vanille en poedersuiker.

Bron: Farstreet